Παρασκευή, τελευταίο δίωρο μαθήματος project με τμήμα της Α΄Λυκείου.

Γράφει η Ελένη Κωνσταντίνου*

Αποτολμάς την ερώτηση «τι αποκομίσατε φέτος από το σχολείο»; Λέω «αποτολμάς» διότι στη χώρα μας δεν έχουμε κουλτούρα για να δεχτούμε κριτική κι αξιολόγηση. 

Δεν μας αρέσει να μας υποδεικνύουν τα λάθη μας, γιατί θα πρέπει μετά να μπούμε στον κόπο να τα διορθώσουμε. 

Και για να είμαστε ειλικρινείς, τις απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα οι εκπαιδευτικοί τις τρέμουμε! 

Και να που έρχεται μια απάντηση από αυτές που φοβάσαι: αφοπλιστική, αναπάντεχη κάτι σαν γροθιά στον διδακτικό σου λήθαργο. «Τι να αποκομίσουμε, κυρία; Μας δουλεύετε; Χάσιμο χρόνου είναι το σχολείο». 

Ξέρω, ίσως γυρεύει κανείς τον μπελά του κάνοντας τέτοιου είδους ερωτήσεις (αυτό μου είπαν και κάνα δυο συνάδελφοι εκ των υστέρων) αλλά, αν θέλουμε να είμαστε σωστοί, οφείλουμε να ακούσουμε αυτούς που επηρεάζουμε ως προσωπικότητες τόσο πολύ. 

Η απάντηση προερχόταν από έναν μαθητή, ας τον ονομάσουμε Λορέντζο, με μητέρα Ιταλίδα. 

Είχε ζήσει επτά χρόνια στην άλλη του πατρίδα πριν έρθει στη χώρα μας. 

Ο Λορέντζο δεν είναι από τους μαθητές που σε κάνουν να τους προσέξεις. 

Αδιάφορος, τον θυμάμαι να χασμουριέται συχνά στο μάθημα και, όταν μπορούσε καθυστερούσε να μπει στην τάξη με διάφορες δικαιολογίες. Η συμμετοχή του ήταν ανύπαρκτη, αν και όταν τον ρωτούσες είχε πάντα άποψη να καταθέσει. Όπως τώρα, που επιτέλους, άφησε τον εαυτό του ελεύθερο να πει τι ένιωθε όλη τη χρονιά στην αίθουσα Α3 του Λυκείου. 

«Δεν είναι δημιουργικά τα μαθήματα. Πεθαίνεις από πλήξη. Δεν ξέρεις τι να κάνεις για να σκοτώσεις την ώρα σου. Άχρηστες γνώσεις ατελείωτης θεωρίας και εμένα μου αρέσει να δημιουργώ, να κάνω πράγματα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να διδάξετε αρχαία και ιστορία ή ακόμη και τα μαθηματικά;» 

Στο πρόσωπό μου έβλεπε όλους τους καθηγητές του. Και είμαι σίγουρη όχι μόνο τους φετινούς. 

Τα τετράδια –όσα έφερνε μαζί του- και τα σχολικά του βιβλία ήταν γεμάτα από σκίτσα και ζωγραφιές. 

Καλλιτεχνική φύση με ανησυχίες πολλές.

«Γιατί δεν βγαίνουμε να καλλιεργήσουμε τα παρτέρια του σχολείου, γιατί δεν κάνουμε χειροτεχνίες, κατασκευές και πράγματα χρήσιμα για τη ζωή μας; Δηλαδή, στο Λύκειο δεν πρέπει να κάνουμε πράγματα που είναι κοντά στη φύση και την τέχνη, να ζωγραφίζουμε, να ομορφαίνουμε το περιβάλλον και τον κόσμο»; 

Τα διάσπαρτα σκουπίδια που αφήνουν οι μαθητές στις τάξεις και το προαύλιο, έφερε τη δική μου απάντηση για έλλειψη σεβασμού και αγωγής από το σπίτι, την αδιαφορία που μας διακρίνει ως νοοτροπία πολύ πριν πατήσουμε το πόδι μας στο σχολείο. 

Ανακύκλωση με το στανιό, εθελοντισμός και δράσεις στη σφαίρα της φαντασίας. Άντε με κάποιες εξαιρέσεις. 

Τι να κάνει το σχολείο, πέρα από κάποιες προτάσεις; 

Βέβαια, στην Ιαπωνία οι μαθητές του δημοτικού καθαρίζουν μόνοι τους το σχολείο τους, ενώ ένα τρίωρο στα δημοτικά της Σουηδίας αρκεί για να εξασκηθούν οι μαθητές σε βασικές δεξιότητες. 

Στη συζήτηση με τον Λορέντζο δεν παρενέβησαν πολλά παιδιά. 

Είπαμε, τελευταίο δίωρο της τελευταίας μέρας του σχολείου, να φεύγουμε. Δεν θα σώσουμε εμείς το εκπαιδευτικό. Μας αρκεί να το αποδοκιμάσουμε. 

Όμως, ήταν μια στιχομυθία που με έπεισε ότι ο Λορέντζο είχε αποκομίσει πολλά φέτος. 

Τόσα, που να τον κάνουν να θέλει να επιστρέψει στην Ιταλία. «Θέλω να γυρίσω πίσω, για να μπορώ να κάνω κάτι με τα χέρια μου» μου είπε αυτολεξεί. 

Πριν η αδράνεια πνίξει την έμπνευση και το κέφι της ηλικίας του. 

Πριν αποκτήσει απωθημένα και συμπλεγματικές συμπεριφορές ενηλίκου. Από το να μάθει να καλλιεργεί τη γη (σαν εκείνα τα παρτέρια του σχολείου που είχε βάλει στο μάτι) μέχρι να κάνει κατασκευές από ανακυκλώσιμα υλικά, να σκέφτεται πατέντες, να βρίσκει λύσεις σε προβλήματα πρακτικά. 

Ναι, ο Λορέντζο είχε αποκομίσει πολλά φέτος. 

Πολλά περισσότερα από εμένα που τοποθετημένη σε τρία σχολεία (δύο λύκεια και ένα γυμνάσιο) είναι αδύνατον να γνωρίσω αληθινά όλους τους μαθητές. 

Ειδικά μαθητές σαν τον Λορέντζο που ακόμη κι όταν χασμουριόνται έχουν να σου πουν κάτι. 

Κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που προβλέπει το αναλυτικό πρόγραμμα και η διδακτέα ύλη. 

Αφελώς νομίζουμε ότι το Γενικό Λύκειο είναι για όσους θέλουν να προκόψουν στις επιστήμες, ενώ για όσους θέλουν να πιάσουν τα κατσαβίδια υπάρχει η επιλογή των ΕΠΑΛ. 

Είναι η λογική μιας μονοδιάστατης εκπαιδευτικής διαδικασίας που πολύ νωρίς αφαιρεί από τους μαθητές τη δυνατότητα να δοκιμάζονται και σε άλλους τομείς της πραγματικής ζωής. 

Αλλά, ποιον ενδιαφέρει (πέραν ίσως από τους γονείς του), αν ένα παιδί θέλει στο Λύκειο να κάνει μουσική –να τραγουδάει βρε αδελφέ- να ζωγραφίζει, να συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις, να φυτεύει σπόρους και λουλούδια, να σμιλεύει πηλό και μάρμαρο, να μαγειρεύει, να … να… 

Άραγε, πόσο δύσκολο είναι να γίνει αυτό που σκεφτόταν ο Λορέντζο (και πολλοί άλλοι σαν αυτόν) και να δούμε ένα Λύκειο με πινέλα, αρχιτεκτονικά όργανα, είδη ραπτικής και μοντελισμού, μαθήματα φιλοζωίας, γεωργίας και τόσων άλλων; Και δεν εννοώ ως ομαδική πρωτοβουλία μερικών μαθητών, αλλά ως επίσημο μάθημα του ωρολογίου προγράμματος. 

Δυστυχώς, το Λύκειο έχει εδώ και πολλά χρόνια παραμορφωθεί σε ένα προπύργιο των Πανελλήνιων Εξετάσεων. 

Από τη Β΄ Λυκείου οι μαθητές προετοιμάζονται για την φρενήρη δοκιμασία που θα καθορίσει το επαγγελματικό τους μέλλον παραμερίζοντας οτιδήποτε τους αποσπά από τον στόχο τους. 

Η θεωρητική, ανθρωπιστική κατεύθυνση συγκεντρώνει πια τους λιγότερους μαθητές σε αριθμό, αφού οι αριθμοί και οι δείκτες της θετικής και της οικονομικής κατεύθυνσης έχουν να πουν πολλά περισσότερα στον πολιτισμό μας. 

Ο μαθητής μετατρέπεται σε έναν δρομέα ανώμαλου δρόμου, όπου προτεραιότητα έχει το φροντιστήριο κι όχι το σχολείο. 

Εξανεμίζονται έτσι τα τελευταία μαθητικά χρόνια που θα έπρεπε να τον προετοιμάζουν για την εισαγωγή του στην αυτόνομη ζωή, όπου καλείται ο ίδιος να είναι λειτουργικός και χρήσιμος. 

Μα τι θέμα πιάσαμε τον καιρό των μνημονίων; 

Πώς θα γίνουν όλα αυτά με τις περικοπές στην Παιδεία και την πολιτιστική μας ένδεια; 

Τα περισσότερα ζητήματα στο χώρο του σχολείου απαιτούν όραμα και θέληση. Και πρωτίστως αγάπη για τα παιδιά, λίγο πριν ανοίξουν τα φτερά τους στην κοινωνία. Μια κοινωνία που επιθυμούμε διακαώς να γίνει καλύτερη, δημοκρατικότερη, ομορφότερη. Αλλά όλα τούτα είναι κοινές διαπιστώσεις. Εδώ και χρόνια πολλά τα λέμε, τα γράφουμε, τα παραδεχόμαστε, αλλά ποτέ δεν τα αλλάζουμε. 

*Η Ελένη Κωνσταντίνου είναι Εκπαιδευτικός