... χωρίς να λέτε στα παιδιά σας ότι τα αγαπάτε!

Γράφει η Ελένη Κωνσταντίνου

Κάποια θέματα της ζωής έχουν αναπόφευκτα να κάνουν με το τέλος της. Πολύ πρόσφατα, στον απόηχο της Ανάστασης, έτυχε να συζητήσω τούτο το θέμα με μία γιατρό, πνευμονολόγο - ογκολόγο στην ειδικότητα, η οποία εργάζεται σε μεγάλη ιδιωτική κλινική των νοτίων προαστίων. Η ίδια ήταν έγκυος στο τρίτο παιδάκι της και τούτη η συζήτηση περί ζωής και θανάτου ήταν άβολη ως εικόνα, ανέλπιστα διδακτική ωστόσο ως προς το περιεχόμενο της. Θα την χαρακτήριζα και βαθύτατα θεολογική, αν και δεν είμαι σίγουρη ότι όλοι θα συμφωνήσουν. 

Το επάγγελμα του γιατρού εκτός από τεχνικές βιολογικές γνώσεις συσσωρεύει μια διαφορετική σοφία που δυστυχώς δεν αποτελεί θέμα των ιατρικών συνεδρίων. Σε διαφορετική περίπτωση, έχω την αίσθηση ότι θα αποκομίζαμε πολλά οφέλη για την αξία της ζωής στη χειροπιαστή της πραγματικότητα. 

Ξεκινώντας από το θέμα της πίστης στο Θεό φτάσαμε να σκαλίζουμε λίγο ανόρεχτα τις τελευταίες στιγμές όσων προαισθάνονται το τέλος τους στο κρεβάτι του νοσοκομείου. 

Όχι, δεν αναφέρομαι στις προθανάτιες ή μεταθανάτιες εμπειρίες. Μιλήσαμε για στιγμές εντελώς προσωπικές, όταν ο ασθενής έχει πλήρη συνείδηση ότι η κατάστασή του δεν είναι αναστρέψιμη και πρέπει να βιαστεί να φέρει σε πέρας δικά του, κατάδικά του πράγματα. 

Στιγμές που ίσως θα μπορούσαν να αποτελούν ερευνητικά ευρήματα της κλινικής πράξης, αν ο κόσμος μας εκδήλωνε ανάλογο ενδιαφέρον. 

Πώς ιεραρχούμε τις αξίες, ποιες προτεραιότητες βάζουμε, τι διαγράφουμε και για ποιες πράξεις μετανιώνουμε λίγο πριν αφήσουμε τον κόσμο μας για πάντα. 

Παγκοσμίως ωστόσο, μελέτες για το πώς η πίστη στο θείο μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή νοηματοδοτώντας τον πόνο του έχουν γίνει πολλές. 

Στη συζήτησή μας δεν ήταν αυτό που είχε σημασία. 

Σημασία είχε η διαπίστωση πως το νόημα της ζωής βρίσκεται ανταμωμένο στο νήμα της. 

Σαν την τελευταία προσευχή απέναντι στο άγνωστο που σε χωρίζει από τη ζωή. 

Σαν την γομολάστιχα που ήρθε στα χέρια σου πολύ αργά για να διορθώσεις τις μουτζούρες στο προσωπικό σου τεφτέρι με τα πεπραγμένα σου. 

Με εντυπωσίασε η κοινή παραδοχή της γιατρού αλλά και η παρόμοια εμπειρία πολλών συναδέλφων της πως ο ασθενής λίγο πριν το τέλος, θα το αναβάλει ετσιθελικά μέχρι να τακτοποιήσει όλες τις εκκρεμότητες που αφήνει πίσω του: ανεκπλήρωτες ευχαριστίες, ανείπωτες συγνώμες, ύστατες παρακλήσεις, ανεξόφλητα χρέη …. 

Θα καταφέρει μόνος του να πάρει μια παράταση, κάποιες ανάσες από το μυστήριο της ζωής ακόμα, για να ξεχρεώσει ότι τον βαραίνει. Μια κατάλυση των προσωπικών του ορίων. 

«Μα πως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, όταν ο καρκίνος σε έχει πια ολοκληρωτικά καταβάλει;» τη ρώτησα. 

Εκεί συμβαίνει το ανεξήγητο, το μικρό προσωπικό θαύμα: η παραμονή στη ζωή, έστω και για λίγο ακόμη, συμβαίνει κι ας κοιτάς κατάματα τον αιώνιο εχθρό της. Το ονομάζουμε «διεύρυνση της συνειδητότητας» και σημαίνει ουσιαστικά ότι το συνειδητό εξελίσσεται κάνοντας κάποιον ικανό να βλέπει και να ακούει πράγματα που οι άλλοι δεν μπορούν, όπως το να αντέχει τον πόνο. 

Η ίδια δεν θα ξεχάσει τα λόγια που επέμενε να τους λέει γνωστός τραγουδιστής, όταν πριν τρία χρόνια πέθανε στην ιδιωτική κλινική από την επάρατη νόσο: «Να μην αφήνετε ούτε μια μέρα να περάσει χωρίς να λέτε στα παιδιά σας ότι τα αγαπάτε. Το έχουν ανάγκη κι ας μην το εκφράζουν». 

Επέμενε να το λέει με θέρμη, ίσως γιατί στη δική του ζωή κάτι έμεινε λειψό. 

Αν τριγυρίσεις στα δωμάτια με τα βαριά περιστατικά, τις «δύσκολες» περιπτώσεις, θα συγκεντρώσεις βλέμματα και καταθέσεις ασθενών που έχουν την ανάγκη να μοιραστούν προσωπικές αλήθειες – αυτές που χωρίς την ασθένεια να μας ακουμπά, δεν τις αγαπάμε γιατί κοστίζουν. Κοστίζουν στον εγωισμό μας, στη θέση μας, στην τσέπη μας, σε όλα αυτά που μας κάνουν δυσκίνητους και απορριπτικούς. 

«Είναι ο φόβος μήπως μας τιμωρήσει ο Θεός στην άλλη ζωή;» τη ρώτησα. 

«Μπα, δεν πιστεύουν όλοι στην Κόλαση και στον Παράδεισο» μου απάντησε. 

Θεώρησα ότι έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να συναντά κανείς ανθρώπους που μένουν συνειδητά συνεπείς στην όποια φιλοσοφία ζωής έχουν επιλέξει – ειδικά στο τελείωμα της. Έντιμοι στην άρνηση μιας άλλης πραγματικότητας και όχι υποκριτικά ή εκφοβιστικά παραδομένοι στο ενδεχόμενο της ύπαρξής της. Με κριτήρια διαφορετικά να καθορίζουν τις τελευταίες επιλογές τους. Ή ίσως και όχι. 

Χωρίς, δυστυχώς, η ίδια να έχω προσωπικά συνομιλήσει με κανέναν από αυτούς τους ασθενείς, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι αυτά τα «προσωπικά ξεκαθαρίσματά μας» γίνονται για να ειρηνεύσουμε εσωτερικά, να βιώσουμε τη γαλήνη που για κάποιους λόγους δεν καταφέραμε σε τούτον τον κόσμο, τον παρόντα. 

Να βιώσουμε πραγματική ειρήνη. 

Για τον άλλον κόσμο, αυτόν για τον οποίον μιλάνε οι θρησκείες, πολλοί από εμάς δεν έχουν βεβαιότητες.