«Ο δάσκαλος-εμψυχωτής είναι φορέας αγάπης, διαλόγου και αλλαγής...» 

Γράφει η Αιμιλία Πανταζή

Οι βαθιές και εμπεριστατωμένες γνώσεις ετών καθώς και οι εμπειρίες με μικρούς μαθητές και ανθρώπους μέσα από την πραγματοποίηση βιωματικών εργαστηρίων, δημιούργησαν την ανάγκη στον Σίμο Παπαδόπουλο να βρεθεί ένας τρόπος να διατηρηθούν, να προσφερθούν γενναιόδωρα, να συνυπάρξουν. 

Μια ώρα κάθε βράδυ, για διάστημα περίπου δυο χρόνων, αφιέρωνε στη συγγραφή της μελέτης του, «Παιδαγωγική του Θεάτρου», ο Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Επιστημών της Αγωγής του ΔΠΘ,  Σίμος Παπαδόπουλος.

Ακολουθούν κάποια αποσπάσματα του πολυσέλιδου και πολυσήμαντου βιβλίου του… 

Η τέχνη του Θεάτρου επιχειρεί να πλησιάσει παιδιά και ενήλικες. 

«Με συστατική ουσία και καταλύτη το αίσθημα και τη συνείδηση του τραγικού, ο άνθρωπος πορεύεται πορεία μεταμορφωτική και αναστάσιμη μέσα από την φιλαλληλία και την αλήθεια, προσπαθώντας να κατανοήσει τον αρχέγονο φόβο και το βαθύ υπαρξιακό πόνο που φέρει μέσα του. Μέσα από την απέραντη μοναχικότητα και την αγωνία του να καταλάβει τον εαυτό του, τον κόσμο και τη θέση του σ' αυτόν, δημιουργεί την τέχνη και την επιστήμη, ως παρηγοριά, ως κάτοπτρο ερμηνείας και σύλληψης της ζωής, ένα τρόπο να δημιουργεί ιδέες, να εξερευνά την εμπειρία του και να αναδημιουργεί την κατανόησή του για τον κόσμο.» 

Την ουσία της τέχνης στον κόσμο των παιδιών επιχειρεί να μεταφέρει η μέθοδος του θεατρικού παιχνιδιού… 

«Μιλώντας τους με τη γλώσσα του θεάτρου στο παιχνίδι τους. Είναι μια ψυχοπαιδαγωγική και καλλιτεχνική-θεατρική διαδικασία και μέθοδος, που δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να παίζουν και να επικοινωνούν στην ομάδα με βάση τις ανάγκες τους, κινητοποιώντας την έμπνευση τω ιδεών και τη φαντασία τους και, ιδιαίτερα, μέσω της σωματικής τους έκφρασης, να αναπαριστούν σε θεατρικό ρόλο καταστάσεις αυτοσχέδιες και εφήμερες.»

Η παιδαγωγική αποστολή του δάσκαλου - εμψυχωτή...

«Η ανάδειξη προσώπου. Να παιδαγωγεί και να διδάσκει, για να μη μπουν απότομα στον κόσμο των ενηλίκων, να μη γίνουν ισχυροί σε ανώφελες γνώσεις, να μην οδηγηθούν σε συναισθηματική και κοινωνική αναπηρία. 

Τα παιδιά ερευνούν μέσα από τη θεατρική έκφραση και επικοινωνία το έργο τους και αναλαμβάνουν προσωπική κι συλλογική ευθύνη όσων κάνουν. 

Παίζουν και μαθαίνουν τη ζωή με φυσικό ρυθμό. 

Ο εμψυχωτής επιδιώκει να δώσει ζωτικό χώρο στην παιδική ζωή.» 

Κάτι Λείπει… 

«Μια πίστη που θα εμπνεύσει, θα κινητοποιήσει και ίσως αλλάξει τις στάσεις των εκπαιδευτικών. 

Για να μπορέσουν οι εκπαιδευτικοί – εμψυχωτές να ενεργοποιήσουν τους μαθητές τους, πρέπει πρώτα οι ίδιοι να ναι ενεργεία φορείς βελτίωσης και αλλαγής. Διαφορετικά αδιέξοδη προσωπική και επαγγελματική πορεία.

Ο εμψυχωτής ενισχύει ενδιαφέροντα, ενεργητική εμπλοκή τους, γνώσεις, εμπειρία τους, εμψυχώνει ανάγκες και ικανότητες και μέσω κάθε είδους «σκαλωσιάς» διευκολύνει κατανόηση για τον εαυτό τους και τους άλλους.» 

Πότε είναι γνήσια η θέαση της ουσίας του Άλλου; 

«Κατά τους Hesnard: "η συναισθηματική πλευρά της αντίληψης επιτρέπει τη θέαση της ουσίας του άλλου, τη διάκρισή του ως προσώπου και αυτή την καθιστά γνήσια και σχεσιακή." 

Buber: "η κατανόηση του άλλου συνυφαίνεται με την κατανόηση του πνεύματός του, στοιχείο της μοναδικότητάς του". 

Unamuno: "η σχέση με τον κόσμο γίνεται αντιληπτή ως «φιλείν», υπό το πρίσμα της ηθικής της αγάπης."»

Πώς λειτουργεί η αντιληπτική διαδικασία;

«Με ενορατικό τρόπο μέσα από το βλέμμα που τον παρατηρεί και τον διαπερνά, κατανοώντας τον ως πρόσωπο με ολότητα και μοναδικότητα.» 

Δημιουργείται μια αγαπητική πορεία… 

«Ο εμψυχωτής κινείται με βαθιά “ομιλούσα” σιωπή και εθελούσια αδυναμία στην περιπέτεια του διαλόγου, αίροντας κάθε δυσπιστία. Πορεύεται την ασκητική της διαλεκτικής της αγάπης, έτοιμος να θυσιάσει κτητικές στάσεις και πρακτικές, κινούμενος με εμπιστοσύνη προς κάθε τι, αντιμετωπίζοντας ως αναχωρητής με αυτοσυγκράτηση κάθε δυσκολία. 

Έτσι, ο δάσκαλος-εμψυχωτής πρέπει να διακατέχεται από βαθιά ανάγκη επικοινωνίας και γνωριμίας με τον άλλον. Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι ο δάσκαλος-εμψυχωτής είναι φορέας αγάπης, διαλόγου και αλλαγής, και από αυτήν την άποψη, με τα μέτρα του ανθρώπινου βίου, είναι δύσκολο να τον συναντούμε συχνά. 

Υπάρχει για να είναι αγαπητικός, δημιουργικός, κριτικός και πολιτικός, καθώς ξέρει ότι ο ίδιος υπάρχει χάρη σε αυτό. Άρα, δεν χάνεται στην ισοπεδωτική χοάνη της προσωπικής καχεξίας και επαγγελματικής αδιαφορίας. Αντίθετα, διδάσκει υπό το πρίσμα των αρχών της διαπροσωπικής, κριτικής και ενσυναισθητικής θεώρησης της πραγματικότητας, μιας αντίληψης που τον καθιστά αναγκαίο, γιατί μπορεί να αγωνιά και να οραματίζεται με ανθρωπιά, φαντασία και κοινωνική ευθύνη έναν άλλο κόσμο, πολιτικά κριτικό και δίκαιο. 

Μπορεί να νοιάζεται ειλικρινά για την αγαπητική σχέση με τους μαθητές και τη μόρφωσή τους και, παραμένοντας ο εαυτός του, με πίστη και γνησιότητα να εκδηλώνει στάσεις ανοιχτότητας, αυθορμητισμού κι εμπιστοσύνης, ενώ ταυτόχρονα να αποφεύγει σχέσεις πλαστές, που χαρακτηρίζονται από καταπίεση, εξάρτηση, δυσπιστία και κλειστότητα, καθώς η αμοιβαιότητα απαιτεί αποκαλυπτική στάση. 

Άλλωστε, η θετική στάση του δασκάλου προς τους μαθητές του, η ροτζεριανή “άνευ όρων θετική αποδοχή” για τον άλλο (unconditional positive regard), που εκδηλώνεται με γονεϊκή αγάπη, με μη κτητικό ενδιαφέρον και σεβασμό στην αυτονομία, με ισότητα, κατανόηση, απλότητα, φιλικότητα και κοινωνικότητα, προκαλεί κυρίως τη συμπάθεια των παιδιών προς το πρόσωπό του, μιας και τα παιδιά τα κεντρίζει η γνησιότητα και συντροφικότητά του.

Δεν διαχειρίζεται απλώς την καθημερινότητα, αλλά ως πολιτικός άνθρωπος φέρει και γεννά το νέο μέσα από τη μεταμόρφωση του παλαιού.» 

Τι χρειάζεται για να δημιουργήσεις; 

«Κάθε φορά να ριψοκινδυνεύεις τα πάντα, με κίνδυνο να αποτύχεις… ενώ για να φτάσεις στο αποτέλεσμα –κι αυτό είναι παράδοξο- δεν πρέπει να το επιδιώξεις. Αν το επιδιώξεις, θα μπλοκάρεις τη φυσιολογική δημιουργική πορεία… Δεν πρέπει να σκέφτεσαι το αποτέλεσμα, και το αποτέλεσμα θα ‘ρθει.

Για να εμψυχώσει κανείς οφείλει να τολμά να ζει τα συναισθήματά του και να τα αναπαριστά με αυθεντικό τρόπο. 

Η αυθεντική συγκίνηση που γεννά στοχασμό δημιουργεί το βίωμα. Και η βιωματική μάθηση ξεπηδά από τον κόσμο των συναισθημάτων και της σωματικής έκφρασης, όπως αυτά προκύπτουν μέσα από τη μνήμη της εμπειρίας.» 

Επίσης το συγκεκριμένο βιβλίο περιλαμβάνει 130 παιχνίδια και ασκήσεις: Παιχνίδια Γνωριμίας, μεταμόρφωσης, ασκήσεις χαλάρωσης - παρατήρησης και συγκέντρωσης της προσοχής. Παιχνίδια σωματικής κίνησης και έκφρασης. λεκτικά και ρυθμικά παιχνίδια, αυτοσχεδιασμούς. 

Ο Θόδωρος Γραμματάς, Καθηγητής Θεατρολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναφέρει: «Το συγκεκριμένο έργο δεν αποτελεί απλή επαγωγική σύνθεση μεμονωμένων ερευνών και εργασιών που έχουν ήδη προδρομικά παρουσιαστεί. Πρόκειται για εμπεριστατωμένη και τεκμηριωμένη ανάλυση και εμβάθυνση των εννοιών που σχετίζονται με τον παιδαγωγικό ρόλο του Θεάτρου και συναπαρτίζουν τις παραμέτρους μέσα στις οποίες αναπτύσσεται το Θέατρο στο Σχολείο: θεατρικό παιχνίδι και ψυχοκινητική ανάπτυξη του παιδιού, παιχνίδι ρόλων και κοινωνικοποίηση, διερευνητική δραματοποίηση και κατανόηση του θεατρικού φαινομένου σε σχολικό περιβάλλον, θεατρική εμψύχωση και ρόλος του εκπαιδευτικού,, αυτοσχέδια έκφραση και επικοινωνία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη της συμβολής του Θεάτρου ως διδακτικής μεθοδολογίας στη σχολική τάξη και προτείνονται βασικές θεατρο-παιδαγωγικές μέθοδοι προς αξιοποίηση από τον εκπαιδευτικό.»

Η «Παιδαγωγική του Θεάτρου» είναι ένα βιβλίο που ριζώνει. Τυχεροί όσοι συναντούν τα βιωμένα λόγια του εμψυχωτή δασκάλου που ακούγονται στις Σαββατιάτικες συναντήσεις στο Χώρο Τέχνης 14Η ΜΕΡΑ όπου οργανώνονται βιωματικά εργαστήρια με θέμα: «Το Θέατρο στην Εκπαίδευση και η Εμψύχωση»

«Αυτό που μένει είναι ό,τι δίνουμε στη ζωή κι αυτή μας το δίνει με τη λάμψη της ψυχής μας» Σίμος Παπαδόπουλος