Ο σημαντικότατος σκηνοθέτης, παιδαγωγός και ερευνητής του σύγχρονου θεάτρου με διεθνή αναγνώριση, Ανατόλι Βασίλιεφ επιλέχθηκε φέτος να στείλει το μήνυμα Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου. 

Γράφει η Αιμιλία Πανταζή

Ο Ανατόλι Βασίλιεφ, γεννημένος στις 4 Μαΐου 1942, στην Πένζα της Ρωσίας,  ίδρυσε τη Σχολή Δραματικής Τέχνης της Μόσχας (1987) η οποία είναι αφιερωμένη στη θεατρική έρευνα. Από το 1981 έχει διδάξει στο Κρατικό Ινστιτούτο Θεατρικής Τέχνης (GITIS), στο Ινστιτούτο Κινηματογράφου, στη Μόσχα (VGIK) και κατά την περίοδο 2004-2008 εργάστηκε ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Τμήματος Διδασκαλίας και Έρευνας Θεατρικής Σκηνοθεσίας ENSATT στη Λυών. 

Ξεκίνησε με σπουδές στο Κρατικό Ινστιτούτο Θεατρικής Τέχνης (GITIS), όπου σπουδάζει μαζί με τον Αντρέι Ποπόφ και την Μαρία Κνέμπελ. Μετά την αποφοίτησή του αρχίζει να εργάζεται στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας (ΜΧΑΤ), και στο Θέατρο Στανισλάφσκι. 

Καλείται από το Θέατρο Ταγκάνκα (Taganka Theatre) να αναλάβει τη σκηνοθεσία του έργου Σερσό του Βίκτωρ Σλάβκιν η οποία αναγνωρίζεται ως η καλύτερη διασκευή για το 1985. Κατά τη δεκαετία του 1980 αρχίζει να διδάσκει σε σεναριογράφους και σκηνοθέτες κινηματογράφου. 

Όνειρό του να ιδρύσει το δικό του θέατρο. Οι πρώτες παραστάσεις της πραγματοποίησης του ονείρου του αποκτά το όνομα:  Σχολή Δραματικής Τέχνης, την οποία και διευθύνει,ανεβαίνουν στο υπόγειο του κτιρίου στην οδό Ποβαρσκάγια, ενώ η πρώτη θεατρική σαιζόν εγκαινιάζεται με το Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα του Λουίτζι Πιραντέλλο. 

Η σχολή του εξελίσσεται σε εργαστήρι. Η φωνή και το σώμα του ηθοποιού αποτελεί βασικό ερευνητικό πεδίο.  Ο Ανατόλι Βασίλιεφ σκηνοθετεί μη θεατρικά κείμενα, με στόχο να εξερευνήσει την προφορική και λογοτεχνική τους αξία. Η μουσική του παιδεία τον ωθεί να ακολουθήσει και μουσικούς τρόπους στο έργο του.

Επιχειρεί να μελετήσει τις δομές ενός έργου, μέσα από τη μεθοδολογία της «Etude».

Εστιάζει στην έρευνα,  πως, «ο εσώτερος βίος μιας ιδέας μπορεί να φανερωθεί μέσα από το ρήμα. Μελετά την υλικότητα του ήχου, τον επιτονισμό, επιδιώκοντας να θέσει τις λέξεις σε κίνηση: ο λόγος θα πρέπει να γίνεται βέλος», αναφέρετε στο βιογραφικό σημείωμα που έχει δημοσιεύσει το Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου για τον Ρώσο Καλλιτέχνη.

Η διεθνής αναγνώριση συνεχώς μεγαλώνει. Ο Ανατόλι Βασίλιεφ σκηνοθετεί τη Μασκαράτα του Μ. Λέρμοντοφ στην Κομεντί Φρανσαίζ, βραβείο «Χάος» (Πιραντέλλο), Αγκριτζέντο, Ιταλία και τον επόμενο χρόνο, στη Ρώμη, το Καθένας με τον τρόπο του, του Λ. Πιραντέλο. 

Στο Φεστιβάλ Αβινιόν, στην Ιταλία και το Βερολίνο η παράσταση, Οι Θρήνοι του Ιερεμία, τιμείται με το Εθνικό Βραβείο Χρυσή Μάσκα της Ρωσίας. Ανεβάζει πάμπολλα έργα, μερικά από αυτά: Tο Όνειρο του Γεράκου, το Ντάμα Πίκα του Τσαϊκόφσκι, το Αθώοι Ένοχοι του Οστρόφσκι, το Μότσαρτ και Σαλιέρι του Πούσκιν.

Ύστερα από 5 χρόνια θεατρικής δημιουργίας, ο Βασίλιεφ διαφωνόντας με τις αρμόδιες αρχές της Μόσχας, εγκαταλείπει τη θέση του στη Σχολή Δραματικής Τέχνης. Μετακομίζει στην Ευρώπη. Εργάζεται στο Παρίσι, στη Λυών και στο Λονδίνο. Τρία χρόνια αργότερα προσκαλείται από τον διευθυντή του Θεάτρου Μπολσόι να ανεβάσει μια διασκευή του Ντον Τζοβάννι. 

Στη Βενετία ο Βασίλιεφ εγκαινιάζει τριετές πρόγραμμα μαθημάτων για την επιμόρφωση των παιδαγωγών δραματικών σχολών κυρίως για Ιταλούς επαγγελματίες, αν και προσκαλεί με τη σημαντικότητα του έργου που ασκεί, παιδαγωγούς, ηθοποιούς και σκηνοθέτες απ’ όλο τον κόσμο. 

Σήμερα, 27 Μαρτίου 2016, ο Ανατόλι Βασίλιεφ γράφει το Μήνυμα Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου. 

«Χρειαζόμαστε το θέατρο; 

Αναρωτιούνται χιλιάδες επαγγελματίες του χώρου απογοητευμένοι από το θέατρο και εκατομμύρια άνθρωποι που κουράστηκαν απ’ αυτό. 

Τι το χρειαζόμαστε; 

Σε μια περίοδο που η θεατρική σκηνή είναι τόσο ασήμαντη σε σύγκριση με τις αυθεντικές τραγωδίες της αληθινής ζωής που παίζονται στις πλατειές των πόλεων και σε κάθε κομμάτι γης της χώρας. 

Τι σημαίνει για μας; 

Χρυσοποίκιλτα θεωρεία και εξώστες, βελούδινες πολυθρόνες, βρώμικα παρασκήνια, λαμπερές φωνές ηθοποιών ή και το αντίθετο, κάτι που μπορεί να μοιάζει φαινομενικά διαφορετικό: μαύρα κουτιά, λεκιασμένα με λάσπη και αίμα, μαζί με ένα σωρό από φανατισμένα γυμνά κορμιά μέσα. 

Τι είναι ικανό να μας πει; 

Τα πάντα! Το θέατρο μπορεί να μας πει τα πάντα. 

Πώς οι θεοί κατοικούν στον ουρανό και πως οι φυλακισμένοι εξοντώνονται σε ξεχασμένες υπόγειες σπηλιές και πως το πάθος μπορεί να μας ανυψώσει, και πως η αγάπη να καταστρέψει, και πως κανένας δε χρειάζεται έναν καλό άνθρωπο σ’ αυτόν τον κόσμο, και πως η απάτη βασιλεύει και πως οι άνθρωποι ζουν σε διαμερίσματα ενώ τα παιδιά βολοδέρνουν στα προσφυγικά στρατόπεδα, και πως όλοι πρέπει να επιστρέψουν στην έρημο και πως μέρα με τη μέρα είμαστε αναγκασμένοι να χωρίζουμε από τους αγαπημένους μας, -το θέατρο μπορεί να πει τα πάντα. 

Το θέατρο υπήρχε από πάντα και θα παραμείνει για πάντα. Και τώρα τα τελευταία 50 ή 70 χρόνια είναι ιδιαίτερα αναγκαίο. Επειδή αν κοιτάξετε όλη την τέχνη που απευθύνεται στο κοινό μπορείτε να δείτε ότι μόνο το θέατρο μας δίνει -μία λέξη από στόμα σε στόμα, μία ματιά από βλέμμα σε βλέμμα, μία χειρονομία από χέρι σε χέρι, και από σώμα σε σώμα. Δε χρειάζεται κανένα ενδιάμεσο για να λειτουργήσει ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα, αποτελεί την πιο διάφανη μορφή φωτός, δεν ανήκει ούτε στον νότο, ούτε στον Βορρά, ούτε στην Ανατολή, ούτε στη Δύση -όχι, είναι η ουσία του ίδιου του φωτός, που λάμπει και από τις τέσσερις γωνιές του κόσμου, αναγνωρίζεται αμέσως από κάθε άνθρωπο, είτε εχθρικό είτε φιλικό προς αυτό. 

Και χρειαζόμαστε θέατρο που πάντα παραμένει διαφορετικό, χρειαζόμαστε θέατρο πολλών διαφορετικών ειδών. 

Κι όμως, νομίζω ότι από όλες τις δυνατές μορφές και σχήματα θεάτρου ή αρχαϊκή του φόρμα θα αποδειχθεί ότι είναι σε περισσότερη ζήτηση. Το τελετουργικό θέατρο δεν μπορεί να έρχεται τεχνικά σε αντίθεση με αυτό των «πολιτισμένων» εθνών. Η κοσμικός πολιτισμός γίνεται τώρα όλο και πιο πολύ χειραφετημένη όπως ονομάζεται «η πληροφορία του πολιτισμού» σταδιακά αντικαθιστά και εξορίζει απλές οντότητες καθώς και την ελπίδα μας να τις συναντήσουμε κάποια μέρα. 

Αλλά τώρα μπορώ να κοιτάξω καθαρά: το θέατρο έχει τις πόρτες του ορθάνοιχτες. Ελεύθερη είσοδος για όλους και τον καθένα. 

Στο διάολο τα γκάτζετ και τα κομπιούτερ -πηγαίνετε απλώς στο θέατρο, κάντε κατάληψη στις θέσεις της πλατείας και στους εξώστες, ακούστε τα λόγια και κοιτάξτε τις ζωντανές εικόνες! - είναι το θέατρο μπροστά σας, μην το αμελείτε και μη χάνετε την ευκαιρία να συμμετέχετε σ’ αυτό- είναι μάλλον η πιο πολύτιμη ευκαιρία που μοιραζόμαστε στην μάταιη και γρήγορη ζωή μας. 

Χρειαζόμαστε κάθε είδους θεάτρου. 

Υπάρχει μόνο ένα θέατρο που σίγουρα δεν χρησιμεύει σε κανέναν -εννοώ το θέατρο των πολιτικών παιχνιδιών, το θέατρο της πολιτικής "ποντικοπαγίδας", το θέατρο των πολιτικών, το μάταιο θέατρο της πολιτικής. Αυτό που σίγουρα δεν χρειαζόμαστε είναι το θέατρο του καθημερινού τρόμου -είτε ατομικού είτε ομαδικού, αυτό που δε χρειαζόμαστε είναι το θέατρο των νεκρών σωρών και του αίματος στους δρόμους και τις πλατείες, στις πρωτεύουσες και στις επαρχίες, ένα ψεύτικο θέατρο συγκρούσεων μεταξύ θρησκευτικών ή εθνικών ομάδων…»

 Πηγή: Ελληνικό Κέντρο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου