Στη διάρκεια της εφηβείας ενός παιδιού αρκετοί γονείς παρατηρούν σημεία απομάκρυνσης των παιδιών τους. 

Γράφει η Ελευθερία Ρίζου

Οι παρέες μοιάζουν να υποκαθιστούν την οικογένεια κι αυτό ενοχλεί τους γονείς όσο κι αν δεν το παραδέχονται. Κι όταν οι έφηβοι δεν βρίσκονται με τους φίλους τους, περνούν τον χρόνο τους απομονωμένοι στο δωμάτιό τους, είτε ακούγοντας μουσική για ώρες με το ακουστικό στο αυτί ή σερφάροντας στον υπολογιστή ή με το κινητό στο χέρι. Απασχολούνται, χωρίς να δείχνουν επιθυμία συζήτησης με τους γονείς τους. 

Η έγκριτος ψυχολόγος, παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου, περιγράφει στο βιβλίο της «Εφηβεία» τη συνάντησή της με μια οικογένεια που αντιμετώπιζαν προβλήματα στην επικοινωνία με τη 15χρονη κόρη τους. Η συμπεριφορά του κοριτσιού είχε αλλάξει από τότε που ήταν στην Γ΄ Γυμνασίου. Ενώ είχε στενή σχέση μαζί τους, σταδιακά άρχισε να απομακρύνεται, να κλείνεται στο δωμάτιό της, να μιλά συνεχώς στο κινητό, να στέλνει μηνύματα, και να ζητά ελευθερίες για εξόδους με τις φίλες της. Οι γονείς αναζητούσαν βοήθεια. 

«Ευτυχώς γνωρίζουμε τις παρέες της και τους γονείς των φίλων της. σε συζήτηση που κάναμε με αυτούς τους γονείς, είπαν ότι αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα. Αυτό κάπως μας ανακούφισε, η ανησυχία μας όμως υπάρχει, μήπως κάτι συμβεί, μήπως αυτή η αλλαγή είναι κακός προάγγελος. Πώς να την πλησιάσουμε, πώς να της συμπεριφερθούμε τώρα που θέλει να νιώθει μεγάλη;» είχαν ρωτήσει την Αλεξάνδρα Καππάτου, η οποία στο συγκεκριμένο βιβλίο αναφέρει ουσιαστικές συμβουλές σε θέματα-κλειδιά ώστε να υπάρξει κατανόηση με τους εφήβους. Ξεχωρίσαμε μερικές από αυτές.

«Στην επικοινωνία με τον έφηβο, εκείνος που έχει την κύρια ευθύνη είναι ασφαλώς ο μεγαλύτερος και ωριμότερος. Προσπαθήστε, λοιπόν, να κρατήσετε τη συζήτησή σας στα όρια της ευπρέπειας και να τη διακόψετε εγκαίρως όταν βλέπετε ότι το παιδί παρεκτρέπεται και κινδυνεύετε να παρασυρθείτε κι εσείς. 

Ο διάλογος πρέπει να στηρίζεται στην αγάπη και την κατανόηση. 

Να είστε πάντα διαθέσιμοι για το παιδί, ακόμα κι αν ξεκινά συζητήσεις τις πιο ακατάλληλες στιγμές. Τα παιδιά συχνά ανοίγονται την ώρα που πέφτουν για ύπνο. 

Πέρα από τις επαφές ρουτίνας που έχετε με το παιδί σας, καθιερώστε μια συνάντηση την εβδομάδα που θα είναι αποκλειστικά αφιερωμένη σε εκείνο. Αυτή η συνάντηση πρέπει να φαίνεται αυθόρμητη και όχι προγραμματισμένη. 

Επικοινωνείτε με το παιδί σας κάθε μέρα, έστω τηλεφωνώντας του από το γραφείο την ώρα που εκείνο επιστρέφει από το σχολείο. Έχει σημασία να αισθάνεται ότι ενδιαφέρεστε για εκείνο, κι ας σας το κλείσει βιαστικά – πιθανόν να μην έχει διάθεση να ανοίξει συζήτηση, αλλά κατά βάθος θα νιώσει σιγουριά με το τηλεφώνημά σας. 

Μιλάτε κάθε μέρα για τα αισθήματά σας έστω για 5 λεπτά. Αν πείτε κάτι που εσείς κάνατε σήμερα στο σπίτι ή το γραφείο και που κάπως αφορά το ίδιο, τότε το παιδί θα μιλήσει πιο εύκολα για το πώς πέρασε τη δική του μέρα. Το παιδί μαθαίνει έτσι να επικοινωνεί και να μιλά ανοιχτά για τα συναισθήματά του τόσο στους φίλους του όσο και σε εσάς. 

Όταν μιλάτε με τον έφηβό σας, πρέπει πάντα να σκέφτεστε δύο φορές προτού ξεστομίσετε οτιδήποτε. 

"Απορρίπτω αυτό που λες, αλλά δεν απορρίπτω εσένα που το λες". Αυτή η δήλωση είναι πολύ ουσιαστική στις συζητήσεις με το παιδί σας. Ο έφηβος τείνει να γενικεύει και συχνά παρερμηνεύει κάθε διαφωνία σαν απόρριψη ή αμφισβήτηση του συνόλου της προσωπικότητάς του. 

Έχει σημασία το παιδί να θεωρεί δεδομένη την αποδοχή σας, ανεξάρτητα από το κατά πόσο διαφωνείτε με συγκεκριμένες πράξεις του. Έτσι θα μπορεί να απευθύνεται σε εσάς πάντα σε ώρα ανάγκης, χωρίς να φοβάται ότι θα χάσει την αγάπη σας. Θα σας μιλήσει πιο εύκολα για τα προβλήματά του αν ξέρει ότι θα το ακούσετε με κατανόηση, όσο κι αν διαφωνείτε, και ότι τελικά θα το βοηθήσετε. 

Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί του ακόμη και με μια "βουβή βόλτα", όταν είναι στενοχωρημένο και θέλει συντροφιά για να πάει έναν περίπατο να ξεσκάσει, ή όταν πάτε μαζί κινηματογράφο και μοιραστείτε ένα σακουλάκι ποπκόρν ή του δώσετε ένα πεταχτό φιλί στο μέτωπο, όταν δεν το ενοχλεί, ή απλώς του ρίξετε ένα τρυφερό βλέμμα. 

Όταν σας μιλά για κάτι που το απασχολεί, να εστιάζετε στα δικά του συναισθήματα – όχι στα δικά σας. Αν ο έφηβος δείχνει λυπημένος, συμμεριστείτε τη λύπη του. Αν δείχνει ενθουσιασμένος, μοιραστείτε τον ενθουσιασμό του. Έτσι τον κάνετε να νιώθει άμεσα πως έχει κατ’ αρχάς την κατανόησή σας. 

Όταν το παιδί εκφράζει κάτι που το απασχολεί ρωτήστε το συγκεκριμένα τι θέλει από εσάς. Θέλει μόνο να είστε καλός ακροατής ή θέλει και τη γνώμη σας; Αν δε θέλει υποδείξεις, απλώς ακούστε το. 

Συζητήστε μαζί του θέματα που του κινούν το ενδιαφέρον. Μπορείτε, για παράδειγμα, να το ρωτήσετε ποιον θαυμάζει και τι ακριβώς θαυμάζει σε αυτό το άτομο. Μην ασκήσετε ή υπαινιχθείτε έμμεσα κριτική ό,τι κι αν ακούσετε, γιατί το παιδί σας θα "κλειστεί". Στόχος σας πρέπει να είναι να θέλει να σας μιλά και να σας εγκρίνει ως ακροατή. Μπορείτε να ρωτήσετε τι θα ήθελε να κάνει στον ελεύθερο χρόνο του, ποια θεωρεί ότι είναι τα σημεία στα οποία έχει καλή επίδοση ή να του ζητήσετε να σας πει κάτι που το έκανε να νιώσει περήφανο. Όλες αυτές οι ερωτήσεις έχουν το στοιχείο ότι ζητούν από το παιδί θετική στάση και δεν προκαλούν κανένα αρνητικό συναίσθημα. Το βοηθούν να προσδιορίσει πιο εύκολα την ταυτότητά του και να σας αισθάνεται κοντά του, ακόμα κι αν εσείς δε λέτε τη γνώμη σας. 

Αποφεύγετε να κατηγορείτε φίλους του παιδιού σας. Ακόμα κι αν έχετε κατά βάθος δίκιο, ο έφηβος θα αισθανθεί ότι πρέπει να διαλέξει "στρατόπεδο", κι αυτό δε συμφέρει ούτε τον ίδιο ούτε εσάς. Η επικοινωνία σας σταδιακά θα περιοριστεί. Αν κάνει όντως παρέες που δεν εγκρίνετε, θα πρέπει να βρείτε άλλο τρόπο να αντιμετωπίσετε την κατάσταση. Η "εισαγγελική απόρριψη" των φίλων του θα το κάνει να ταυτιστεί περισσότερο μαζί τους. 

Προσπαθείτε να ενημερώνεστε για τα ενδιαφέροντά του – παιχνίδια στον Η/Υ, μουσική, αθλητισμός. Έτσι, θα μπορείτε να έχετε καθημερινές λαβές για μικροσυζητήσεις, που θα σας διαφωτίζουν κάπως για τα συναισθήματά του.» 

Η Αλεξάνδρα Καππάτου τονίζει επίσης πως «η εφηβεία είναι μια ευαίσθητη περίοδος στη ζωή κάθε ανθρώπου, αφού συνεπάγεται συναισθηματικές μεταπτώσεις και αλλαγές που επηρεάζουν με τρόπο καταλυτικό τη μετέπειτα ενήλικη ζωή του.» Και ίσως στις επόμενες φράσεις της να χρειάζεται να "πιαστεί", αρχικά και απαραίτητα, ένας γονιός για να ξετυλίξει το μίτο του προβλήματος. «Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, πολλοί γονείς συχνά ξεχνούν τη δική τους δύσκολη αυτή φάση και άθελά τους προβάλλουν τα λάθη των δικών τους γονιών στα παιδιά τους.»