Διδάσκεται η τέχνη; 

Η τέχνη δεν έχει οδηγίες χρήσης, ούτε οδηγίες κατασκευής. Δεν είναι συναρμολόγηση υλικών, γραμμών, χρωμάτων. Είναι ταξίδι στο άγνωστο. 

Κάθε φορά το έργο είναι έτοιμο να σου πει τι πρέπει να κάνεις, αρκεί να σιωπήσεις και να το ακούσεις. Το συναρπαστικό αυτό ταξίδι σε βγάζει πάντα στην άκρη της ψυχής σου, στις παρυφές του εαυτού σου. Το σπουδαίο είναι ότι, μόλις τελειώσει το ταξίδι για σένα, αρχίζει η αυτόνομη ζωή του ίδιου του έργου, μέσα από τα μάτια των θεατών. Έτσι με κάποιον τρόπο το έργο τέχνης είναι ες αεί νεογέννητο και ως εκ τούτου αθάνατο. 

Η τέχνη είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Πιστεύω, πως, όλοι έχουμε τον σπόρο μέσα μας, αρκεί να του δώσουμε την ευκαιρία να ανθίσει. Είναι κάτι βαθύτερο, αγγίζει τα όρια της αυτογνωσίας μας, μέσα από την οπτική αντίληψη του κόσμου. Οι κανόνες σύνθεσης, η γνώση σχεδίου και χρώματος, οι τεχνικές, δεν είναι παρά μόνο το φόντο για αυτή μας την περιπλάνηση. Απαραίτητη βάση οπωσδήποτε, αλλά δεν φθάνει. Τις περισσότερες φορές που βρισκόμαστε μπροστά σε ένα συγκλονιστικό έργο τέχνης, είναι γιατί παραβιάστηκαν ή υπερπηδήθηκαν αυτοί οι κανόνες. Στην πραγματικότητα, πρέπει να μπουν αυτές οι γνώσεις τόσο καλά στο πετσί σου, ώστε να έχεις το δικαίωμα να τους καταργήσεις ή καλύτερα να τους διευρύνεις. 

Η διδασκαλία όμως της τέχνης δεν σταματά εκεί. Ο Μόραλης έλεγε: «Διαβάστε ποίηση αν θέλετε να γίνετε καλύτεροι ζωγράφοι». Η όραση είναι κατά βάση μια νοητική διαδικασία. Όσο περισσότερο καλλιεργείται το πνεύμα, η νόηση, τόσο πλουσιότερη γίνεται η οπτική μας αντίληψη. Κατά τη δημιουργική εικαστική διαδικασία, αυτό είναι που έχει τη μεγαλύτερη σημασία.

Η εκτέλεση του έργου, δεν είναι πια παρά ζήτημα χρόνου για να εκφραστεί. Έτσι βρίσκω πως, όταν κανείς παρακολουθεί εικαστικά μαθήματα, πρέπει να δώσει βάση περισσότερο στην καλλιέργεια της δημιουργικής όρασης, παρά στις τεχνικές και τους κανόνες. Άλλωστε η μεταμορφωτική ικανότητα της τέχνης γρήγορα θα επιτύχει θαυμαστά αποτελέσματα στην εμβάθυνση του τρόπου που βλέπουμε τον κόσμο, αρκεί μόνο να είμαστε ανοιχτοί σε αυτήν τη δυνατότητα. 

 Η διδασκαλία της τέχνης στα παιδιά 

Τα μικρά παιδιά περνούν από πολλά διαφορετικά στάδια εικαστικής αντίληψης, που τους επιτρέπει την εικαστική τους -και όχι μόνο- ωρίμανση. Ως εκ τούτου, η διδακτική της τέχνης σε παιδιά δεν έχει νόημα εκπαιδευτικό αλλά παιδαγωγικό. Δεν θα υποδείξουμε στα παιδιά πώς να ζωγραφίζουν, πόσο μάλλον να ζωγραφίζουν σαν τους μεγάλους. Αυτό θα ήταν καταστροφικό για την προσωπική τους εξέλιξη. Εκείνο όμως που είναι απαραίτητο να κάνουμε, είναι να τα μυήσουμε στον κόσμο της τέχνης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να εκφραστούν, να καλλιεργηθούν, να μορφωθούν, να αποκτήσουν ένα πολύτιμο «πολιτιστικό κεφάλαιο». 

Η εικαστική διαδικασία δεν πρέπει να υποβιβάζεται σε χειροτεχνία ή σε εντυπωσιακές τεχνικές ζωγραφικής. Είναι ένα σπουδαίο κεφάλαιο για τον αυτοπροσδιορισμό του παιδιού, την αυτοέκφραση και την κοσμοαντίληψη του.
Επίσης, είναι ένας πολύτιμος δρόμος για να ανακαλύψει και να κατακτήσει τη γνώση, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει στο λογοκεντρικό εκπαιδευτικό μας σύστημα. Είναι η δυναμική ενέργεια που θα επιτρέψει στις ζωτικές δυνάμεις να αναπτυχθούν ομαλά και πλήρως στην παιδική ψυχή, για να προετοιμάσουν έναν ολοκληρωμένο κι ελεύθερο ενήλικα. 

*Η Χαρά Σαΐτη είναι Εικαστικός και Θεωρητικός της Τέχνης