To άκου, Ανθρωπάκο! (γερμανικός τίτλος: Rede an den kleinen Man) γράφτηκε από τον Αυστριακό ψυχαναλυτή Βίλχελμ Ράιχ το 1946, αμέσως μετά το άδοξο τέλος του Χίτλερ.









Γράφει ο Παύλος Γεωργίου

Στην εισαγωγή της πρώτης γερμανικής έκδοσης του βιβλίου ο Ράιχ μιλά για την «αντανάκλαση της εσωτερικής αναστάτωσης ενός επιστήμονα και γιατρού που για χρόνια παρακολουθούσε τον Ανθρωπάκο και είχε δει, πρώτα με τεράστια έκπληξη και έπειτα με τρόμο, το πώς υποφέρει, επαναστατεί, τιμά τους εχθρούς του και δολοφονεί τους φίλους του – πώς, όποτε αποκτά δύναμη "εν ονόματι του λαού", την καταχράται και τη μετατρέπει σε ακόμα χειρότερη τυραννία από αυτήν που είχε ο ίδιος υποστεί από τους σαδιστές των ανώτερων τάξεων». 

Δυστυχώς ποτέ δεν βγήκε εκτός μόδας ο Ανθρωπάκος του. Αντιθέτως μπορείς να αναγνωρίσεις τον δικό σου Ανθρωπάκο και τις πράξεις του. Στην αρχή ίσως θελήσεις να αμυνθείς, αφού η φωνή του είναι καυστική, εάν όμως αντισταθείς και αφήσεις τους λόγους του να ακουστούν, τότε αυξάνεται η πιθανότητα να επιλέξεις το πώς θα συνεχίσεις τη ζωή σου.

«Σε αποκαλούν "Ανθρωπάκο", "Κοινό άνθρωπο". Λένε ότι ξεκίνησε μια νέα εποχή, η "Εποχή του Κοινού Ανθρώπου". 

Δεν το λες εσύ αυτό, Ανθρωπάκο. Το λένε αυτοί, οι αντιπρόεδροι των μεγάλων εθνών, οι αυτόκλητοι εργατοπατέρες, οι μετανοημένοι γιοι των αστών, οι πολιτικοί και οι φιλόσοφοι. Σου δίνουν το μέλλον σου, αλλά δεν δίνουν δεκάρα για το παρελθόν σου. 

Είσαι κληρονόμος ενός αποκρουστικού παρελθόντος. Εγώ σου λέω ότι η κληρονομιά σου αυτή είναι ένα εκτυφλωτικό διαμάντι στα χέρια σου. 

Κάθε γιατρός, τσαγκάρης, μηχανικός ή εκπαιδευτικός οφείλει να γνωρίζει τις ατέλειές του αν θέλει να κάνει τη δουλειά του σωστά και να βγάζει τα προς το ζην. Εδώ και μερικές δεκαετίες έχεις αρχίσει να παίζεις καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη γη. Το μέλλον της ανθρωπότητας βασίζεται στις σκέψεις σου και στις πράξεις σου. Αλλά οι δάσκαλοι και οι εξουσιαστές σου δεν σου αποκαλύπτουν ποτέ ποιος είσαι και πώς σκέφτεσαι, κανείς δεν τολμά να εκστομίσει τη μόνη κριτική που θα σε καταστήσει ικανό να πάρεις τη μοίρα σου στα χέρια σου. Είσαι "ελεύθερος" μονάχα υπό μία έννοια: ελεύθερος από την αυτοκριτική που θα μπορούσε να σε βοηθήσει να γίνεις κύριος του εαυτού σου.

Ποτέ δεν σε άκουσα να παραπονιέσαι: "Με εξαίρετε ως τον μελλοντικό κυρίαρχο του εαυτού μου και του κόσμου μου, δεν μου λέτε ωστόσο πώς μπορώ να κυριαρχήσω στον εαυτό μου και δεν μου επισημαίνετε τα λάθη των σκέψεών και των πράξεών μου".

Αφήνεις τους ισχυρούς να κατακτούν την εξουσία "στο όνομα και για λογαριασμό του Ανθρωπάκου". Εσύ ο ίδιος όμως παραμένεις σιωπηλός. Παραχωρείς στους ισχυρούς ή σε ανίκανους ανθρώπους με δόλιες προθέσεις το δικαίωμα να σε εκπροσωπούν. Είναι πολύ αργά όμως όταν συνειδητοποιείς ότι σε έχουν εξαπατήσει ξανά και ξανά.

Σε καταλαβαίνω. Σε έχω δει χιλιάδες φορές απογυμνωμένο, ψυχικά και σωματικά, χωρίς μάσκα, χωρίς κομματική ταυτότητα, χωρίς τη "λαϊκότητα" σου. Γυμνό, όπως σε γέννησε η μάνα σου, σαν στρατάρχη με τα σώβρακα κατεβασμένα. Παραπονέθηκες και έκλαψες μπροστά μου, μου μίλησες για τις επιθυμίες σου, μου εξομολογήθηκες την αγάπη σου και τις στεναχώριες σου. Σε ξέρω και σε καταλαβαίνω, θα σου πω λοιπόν τι είσαι στ’ αλήθεια, Ανθρωπάκο, γιατί πραγματικά πιστεύω στο λαμπρό σου μέλλον. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι σου ανήκει. Γι’ αυτό πρώτα απ’ όλα ρίξε μια ματιά στον εαυτό σου, δες τον όπως πραγματικά είναι. Αφουγκράσου αυτά που κανείς από τους μεγάλους ηγέτες και τους εκπροσώπους σου δεν τολμά να σου πει: 

Είσαι ένας "κοινός μικρός άνθρωπος". Φρόντισε να αντιληφθείς το διττό νόημα αυτών των λέξεων: "μικρός" και "κοινός". 

Μην τρέχεις να ξεφύγεις. Βρες τα κότσια να αντικρίσεις τον εαυτό σου! 

"Με ποιο δικαίωμα μου υπαγορεύεις τι να κάνω;" Βλέπω την απορία στο τρομαγμένο σου βλέμμα. Ακούω την ερώτηση να βγαίνει από το θρασύ σου στόμα, Ανθρωπάκο. Φοβάσαι να αντικρίσεις τον εαυτό σου, φοβάσαι την κριτική, Ανθρωπάκο, όπως φοβάσαι και την εξουσία που σου υπόσχονται. Δεν θα ήξερες πώς να διαχειριστείς αυτή τη δύναμη. Δεν τολμάς καν να σκεφτείς ότι θα μπορούσες να νιώσεις τον εαυτό σου διαφορετικά: ελεύθερο, αντί για υποταγμένο, ανοιχτό, αντί για κρυψίνου, ελεύθερο να αγαπήσει ολοκληρωτικά, όχι σαν τον κλέφτη μέσα στη νύχτα. 

Περιφρονείς τον εαυτό σου, Ανθρωπάκο. Λες: «Ποιος είμαι εγώ στο κάτω κάτω για να έχω δική μου άποψη, για να καθορίζω τη ζωή μου και για να διακηρύσσω ότι ο κόσμος είναι κτήμα μου;"  Έχεις δίκιο: Ποιος είσαι εσύ για να προβάλλεις αξιώσεις για τη ζωή σου; Θα σου πω εγώ ποιος είσαι: 

Διαφέρεις μόνο σε ένα σημείο από τον πραγματικά σπουδαίο άνθρωπο: Ο σπουδαίος άνθρωπος υπήρξε κι αυτός κάποτε ένας πολύ μικρός Ανθρωπάκος, ανέπτυξε όμως μία πολύ σημαντική ικανότητα: Αναγνώρισε τη μικρότητα και τη στενότητα των σκέψεων και των πράξεών του. Υπό την πίεση ενός καθήκοντος που σήμαινε πολλά γι’ αυτόν έμαθε να βλέπει τι κίνδυνο αποτελούσε η μικρότητα, η μικροπρέπεια του, για την επιτυχία του. Με άλλα λόγια, ο μεγάλος άνθρωπος ξέρει πότε και με ποιον τρόπο είναι μικρός. Ο Ανθρωπάκος δεν γνωρίζει ότι είναι μικρός και φοβάται να το μάθει. Συγκαλύπτει τη μικρότητα και τη στενομυαλιά του με ψευδαισθήσεις ισχύος και μεγαλείου, την ισχύ και το μεγαλείο άλλων. Είναι υπερήφανος για τους μεγάλους στρατηγούς του, αλλά όχι για τον εαυτό του. Θαυμάζει τις σκέψεις των άλλων, αλλά όχι τις δικές του. Όσο λιγότερο καταλαβαίνει κάτι, τόσο περισσότερο το πιστεύει, ενώ δεν πιστεύει στην ορθότητα των ιδεών που ο ίδιος αντιλαμβάνεται πιο εύκολα.»