«Το παρακάναμε πια με την έμφαση και τη βαρύτητα που δώσαμε στο τι είναι απόλυτα λογικό, τι μπορεί να μετρηθεί από το Δείκτη Νοημοσύνης (IQ) στην ανθρώπινη ζωή.»






Γράφει η Ελευθερία Ρίζου


«Είτε μας αρέσει είτε όχι, η ευφυΐα δεν μπορεί να οδηγήσει σε τίποτα όταν τα συναισθήματα έχουν κλονιστεί.», αναφέρει ο ψυχολόγος, δημοσιογράφος και συγγραφέας Daniel Goleman.

Γεννημένος το 1946 στο Stockton της Καλιφόρνιας αξιοποίησε σειρά υποτροφιών για να φοιτήσει αρχικά στο Κολλέγιο Amherst, για ένα διάστημα να λάβει μέρος στο πρόγραμμα του κολεγίου του παρακολουθώντας μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Berkele, και να αποκτήσει το διδακτορικό του δίπλωμα στο Πανεπιστήμιο του Harvard με καθηγητή τον Αμερικανό ψυχολόγο David Clarence McClelland.

Ο Goleman συνέχισε τις σπουδές του σε Πανεπιστήμιο της Ινδίας ύστερα από μετα-διδακτορική υποτροφία από το Συμβούλιο Έρευνας Κοινωνικών Επιστημών, Social Science Research Council . Εκεί γνωρίστηκε με τον γκουρού Neem Karoli Baba και έγραψε το πρώτο του βιβλίου με θέμα τα ταξίδια του στην Ινδία και τη Σρι Λάνκα.

Για 12 χρόνια σχεδόν, με τη διπλή ιδιότητα του ψυχολόγου και δημοσιογράφου, κάλυπτε θέματα ψυχολογίας και νευροεπιστημών για τη New York Times, ενώ παράλληλα δημοσιεύονταν άρθρα του σε εφημερίδες και περιοδικά όλου του κόσμου.

 

Στο βιβλίο του, Η Συναισθηματική Νοημοσύνη, που για ενάμιση χρόνο έμεινε στη λίστα με τα best sellers της Νέας Υόρκης, παραθέτει την ερώτηση: «Σε τι χρειάζονται τα συναισθήματα;». 
Ο Antoine De Saint-Exupery θα μπορούσε να απαντήσει στην ερώτηση σαν Μικρός Πρίγκιπας: «Με την καρδιά βλέπει κανείς σωστά. Το ουσιώδες είναι στο μάτι αόρατο.» 


Ο Goleman απαντά με αφορμή ένα τραγικό γεγονός που συνέβη στις 15 Σεπτεμβρίου 1993 και αναφέρεται στην Associated Press.

«O Γκάρι και η Μαίρη Τζέιν Τσόνσι, ένα ζευγάρι απόλυτα αφοσιωμένου στην εντεκάχρονη κόρη της Άντρεα, η όποια κινούταν σε αναπηρική καρέκλα λόγω εγκεφαλικής παράλυσης, ταξίδευε με τρένο των αμερικανικών σιδηροδρόμων, το οποίο έπεσε στο ποτάμι όταν υποχώρησε η σιδηροδρομική γέφυρα στην παραποτάμια περιοχή της Λουιζιάνα. Έχοντας στη σκέψη πρώτα την κόρη τους, το ζευγάρι έκανε τα πάντα για τη σώσει, καθώς το νερό ορμούσε μέσα στο τρένο που βυθιζόταν. Δεν τα κατάφεραν. Μαζί με την Άντρεα χάθηκαν και αυτοί. 

Η ιστορία αυτή γονεικής αυτοθυσίας, αιχμαλώτισε μέσα της στιγμές μυθικού σχεδόν θάρρους. Αν την εξετάσουμε από τη σκοπιά της εξελικτικής βιολογίας, υπηρετεί την «αναπαραγωγική σκοπιμότητα», καθώς τα γονίδια του γονέα μεταδίδονται στις επόμενες γενιές. Από την άποψη όμως του γονιού, που παίρνει μια απελπισμένη απόφαση σε μια κρίσιμη στιγμή, αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από μια πράξη αγάπης. 

Ως εισαγωγή στο σκοπό και στη δυναμικότητα του συναισθήματος, αυτό το υποδειγματικό παράδειγμα γονεϊκού ηρωισμού καταθέτει τη μαρτυρία του για το ρόλο της αλτρουιστικής αγάπης (και κάθε άλλης συγκίνησης που αισθανόμαστε) στη ζωή του ανθρώπου. Υποδηλώνει ότι τα βαθύτερα συναισθήματά μας, τα πάθη και οι επιθυμίες μας είναι ουσιώδεις «καθοδηγητές», και ότι η ύπαρξη του ανθρώπινου είδους οφείλει πολλά στη δύναμή τους και στην επιρροή τους πάνω στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτή η δύναμη είναι εκπληκτική: μόνο μια πανίσχυρη αγάπη –η ανάγκη να διασωθεί το λατρεμένο παιδί- μπορεί να ωθήσει το γονιό να ξεπεράσει την παρόρμησή του να σώσει τον εαυτό του. Από την άποψη της λογικής (νόηση), η αυτοθυσία τους ήταν πιθανότατα παράλογη. Από την άποψη της καρδιάς (συναίσθημα), ήταν η μόνη επιλογή. 

Οι κοινωνιοβιολόγοι υπογραμμίζουν την υπεροχή της καρδιάς πάνω στο μυαλό σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές, όταν εικάζουν περί του γιατί η εξέλιξη έδωσε στο συναίσθημα έναν τόσο κεντρικό ρόλο στην ανθρώπινη ψυχή. Τα συναισθήματά μας, λένε, μας οδηγούν να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις και υποχρεώσεις που είναι πολύ σημαντικές για να τις αφήσουμε μονάχα στο έλεος του λογικού. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με κινδύνους, βιώνουμε την απώλεια αγαπημένων προσώπων, εμμένουμε σε ένα στόχο παρ’ όλες τις απογοητεύσεις, αγωνιούμε για τις σχέσεις μας με τους συντρόφους μας, επιδιώκουμε τη δημιουργία της οικογένειάς μας. Κάθε συναίσθημα προσφέρει μια ξεχωριστή ετοιμότητα για δράση. Το καθένα μάς στρέφει προς μια κατεύθυνση όπου έχει προηγηθεί μια καλή διεργασία για την αντιμετώπιση των συχνών προκλήσεων της ανθρώπινης ζωής. Καθώς αυτές οι καταστάσεις επαναλαμβάνονταν αιωνίως και αενάως στην ιστορία της εξέλιξής μας, η αξία του συναισθηματικού μας πλούτου ως στοιχείου επιβίωσης εντυπώθηκε στο νευρικό μας σύστημα, μετατρέποντας τα συναισθήματά μας σε έμφυτες, αυθύπαρκτες τάσεις της ανθρώπινης υπόστασης.

Μια άποψη της ανθρώπινης φύσης που αγνοεί τη δύναμη των συναισθημάτων είναι απογοητευτικά κοντόφθαλμη. Η ίδια η ονομασία Homo Sapiens, το σκεπτόμενο είδος, είναι παραπλανητική υπό το φως της νέας εκτίμησης και θεώρησης – από μέρους της σύγχρονης επιστήμης- της θέσης που κατέχουν τα συναισθήματα στη ζωή μας. Όπως όλοι γνωρίζουμε από την εμπειρία μας, όταν πρόκειται να δώσουμε στις αποφάσεις και στις πράξεις μας την οριστική τους μορφή, το τι νιώθουμε μετράει ακριβώς το ίδιο και συχνά περισσότερο από το τι σκεφτόμαστε.» 


Ο Daniel Goleman σήμερα είναι συνιδρυτής του Οργανισμού Κοινωνικής και Συναισθηματικής Μάθησης (SEL) http://www.casel.org όπου στηρίζεται στη διαδικασία μέσω της οποίας παιδιά και ενήλικες αποκτούν και εφαρμόζουν αποτελεσματικά τις γνώσεις, στάσεις και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να κατανοήσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Επίσης μαθαίνουν να καθορίζουν και αναπτύσσουν θετικούς στόχους, να αισθάνονται και να δείχνουν συμπάθεια για τους άλλους, να δημιουργούν και να διατηρούν θετικές σχέσεις, και να λαμβάνουν υπεύθυνες αποφάσεις. 

Παράλληλα, συνδιευθύνει την Κοινοπαραξία (www.eiconsortium.org) με στόχο να προωθήσει την έρευνα και την πρακτική της συναισθηματικής και κοινωνικής νοημοσύνης σε οργανισμούς μέσω της παραγωγής και της ανταλλαγής γνώσεων.