Βίωσε τον «μεγάλης διάρκειας θάνατο» της κατάθλιψης. Σήμερα, η Γιώτα Ανδρώνη είναι εθελόντρια-συντονίστρια της Ομάδας Αυτοβοήθειας της Ελληνικής Εταιρίας Διαταραχών Διάθεσης "Μαζί". 

Συνέντευξη στην Αιμιλία Πανταζή
Φωτογραφίες: Μαρία Πανταζή

«Αυτή η αυλή είναι το στέκι μας. Μοιάζει σαν του σπιτιού μας!», από τα πρώτα λόγια της στον ζεστό και φιλόξενο χώρο του Θεάτρου 104 στο Γκάζι (Κεραμεικός) που μας περίμενε καθισμένη στο μικρό τραπεζάκι ανάμεσα στα λουλούδια.

Η ιστορία της Γιώτας Ανδρώνη με την κατάθλιψη, «πιστοποιήθηκε επισήμως το 2004», αφού τότε, λέει χαριτολογώντας «πήρε το ISO της.» 

Κάνοντας σήμερα την αναδρομή της διαπιστώνει συμπτώματα από μικρή ηλικία. Ένα εξαιρετικά τραυματικό γεγονός που βίωσε απ΄ τα 9 ως τα 10 της χρόνια, για το οποίο δεν θέλει να μπει σε λεπτομέρειες, ορίζει ως αιτία. Διευκρινίζει βέβαια πως η κατάθλιψη είναι πολυπαραγοντική νόσος, δηλαδή εξαρτάται και από το περιβάλλον και από την κληρονομικότητα.

Η ψυχική υγεία και η ψυχολογία της δεν έμεινε αλώβητη. Κοντά στα τριάντα βίωσε συμπτώματα έντονου άγχους, αλλεπάλληλων κρίσεων πανικού και ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο το οποίο κράτησε σχεδόν 3 χρόνια (δεν ήταν το πρώτο, ούτε το μοναδικό που είχε περάσει ως τότε). Κι αυτά τα συνειδητοποίησε μέσα από τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας. «Με "εκπαίδευσε" ο ψυχίατρος μου, στο τι σήμαιναν όλα αυτά και πώς θα τα διαχειριστώ.» 

-Γιώτα πώς ένιωθες; Η αντιμετώπιση των άλλων; 

«Μια έλλειψη ευχαρίστησης ή ανηδονία όπως τη λένε επιστημονικά, άσχετα με το αν είχα καλή δουλειά, όμορφη οικογένεια, φίλους και οικονομική άνεση. Μέσα μου ένιωθα νεκρή... Όταν περνούσα το βαρύ καταθλιπτικό επεισόδιο, μου είχε πει η αδερφή μου, ότι δεν είχε ξαναδεί τα μάτια μου τόσο νεκρά. 

Είχα απίστευτα νεύρα, ένιωθα ότι κανείς δε με καταλαβαίνει, ότι ήμουν το μαύρο πρόβατο. Θύμωνα με όλους και όλα. Υπήρχε μία απόσυρση ολοκληρωτική εντός μου και γύρω μου. Κυκλοθυμική. Κοιμόμουν ατέλειωτες ώρες για να μη σκέφτομαι. 

Τότε δούλευα υπερβολικά και η σωματική κούραση επιδείνωνε τα συμπτώματα. Κρυβόμουν απ' όλους, απ' όλα και από τον ίδιο μου τον εαυτό. Ήμουν ένα τεράστιο ΔΕΝ. Ένιωθα απίστευτο και διαρκή πόνο. Πονούσε η ψυχή μου. Φοβόμουν ότι χάνω το μυαλό μου ή ότι ασθενώ σοβαρά και θα πεθάνω. Είναι τρομακτικό αίσθημα. Δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια.» 

-Η αντιμετώπιση των άλλων; Τι αναζητούσες από εκείνους;

«Οι γύρω μου όχι μόνο δεν μπορούσαν να με κατανοήσουν, και με το δίκιο τους, αλλά θεωρούσαν ότι είναι καπρίτσια του χαρακτήρα μου. Προσπάθησαν με το καλό, με το άγριο και κάποια στιγμή οι περισσότεροι βαρέθηκαν να με προσκαλούν και να το ακυρώνω τελευταία στιγμή επειδή οι κρίσεις πανικού μου προκάλεσαν αγοραφοβία. Κλεινόμουν στο καβούκι μου. 

Δεν ήξεραν ότι ρωτούσαν με λάθος τρόπο ή προσπαθούσαν να με προσεγγίσουν αλλά με κριτική διάθεση. Δεν υπάρχει χειρότερο για έναν καταθλιπτικό, από το να ακούει τις συνηθισμένες ατάκες: “Ξεκόλλα βρε πουλάκι μου και θα σου περάσει”, “Όλα είναι στο μυαλό σου”, “Είσαι απλά τεμπέλα και κακομαθημένη, γι' αυτό αντιδράς έτσι”. 

Ξέρω πως έκαναν ό,τι μπορούσαν. Η συμβουλή μου στο περιβάλλον ανθρώπων που περνάνε καταθλιπτική διαταραχή, είναι απλή: Ρωτήστε τους, τι ακριβώς νιώθουν, αν χρειάζονται κάτι από εσάς ως βοήθεια και αν δε μπορείτε να το εκφράσετε με λόγια, μία ζεστή αγκαλιά και η αγάπη σας αρκεί. Πιστέψτε με, κατανόηση και αποδοχή χρειάζονται, και ενημέρωση των οικείων για την πάθηση. Να ξέρουν τι αντιμετωπίζουν και πώς να φέρονται.» 

Η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται. Η Γιώτα είναι το «ζωντανό παράδειγμα», η γυναίκα που αντίκρισε ξανά το φως της ζωής.. 

«Με σωστή διάγνωση, φαρμακευτική αγωγή, παράλληλη ψυχοθεραπεία και με τη συμπληρωματική υποστήριξη Ομάδων Αυτοβοήθειας, αντιμετωπίζεται. Μετά από επτά ολόκληρα χρόνια από τη διάγνωσή μου, συνδυαστικά με φάρμακα και ψυχοθεραπεία, ξαναγεννήθηκα το 2011. Σπουδαία χρονιά - δε θα την ξεχάσω ποτέ. 

Τώρα, παίρνω ένα αντικαταθλιπτικό την ημέρα και σε φάσεις έντονου στρες ρυθμίζω ανάλογα τη δόση. Αναγνωρίζω τα σημάδια μίας υποτροπής και δρω αναλόγως, σε συνεργασία με τον γιατρό μου πάντα. Είχα διακόψει εντελώς τα φάρμακα για επτά μήνες πριν από τρία χρόνια, έκανα έντονη υποτροπή, και όπως είπε και ο γιατρός μου: υπάρχει λόγος για περιττούς ηρωισμούς; 

Είμαι εντελώς λειτουργική πλέον, παρόλα τα δύσκολα που αντιμετωπίζω στη ζωή μου (ανεργία, σοβαρά οικονομικά προβλήματα), δε “βουλιάζω”. Απλά, όταν είμαι στα κάτω μου, αποσύρομαι, φορτίζω τις μπαταρίες μου με υγιή τρόπο και επανέρχομαι.» 

-Έχει κέρδη η κατάθλιψη; 

«Ξέρεις Αιμιλία, η κατάθλιψη είναι και ένα σπουδαίο μάθημα ζωής. Επώδυνος τρόπος, να μάθεις ποιος είσαι πραγματικά, τι θες, τι σε ενοχλεί, τι σε πνίγει, ποια είναι τα όριά σου, ποιοι άνθρωποι ταιριάζουν σε σένα που σε προχωράνε πιο κάτω μα κι ένας τρόπος να φτάσεις στην πηγή σου, να επιλέξεις πώς θα ζήσεις. Σκλάβος των κοινωνικών κανόνων ή ελεύθερος να είσαι εσύ;» 

-Το μάθημα ζωής διδάσκεται στην… τάξη της θεραπείας; 

«Αν δεν αλλάξεις τρόπο σκέψης, αν δε διώξεις τη "σαβούρα" που υπάρχει μέσα σου από λάθος επιλογές ζωής, σχέσεων, ανθρώπων, δε θα αλλάξει τίποτα. Όλες αυτές οι διαταραχές, όσον αφορά το ψυχολογικό κομμάτι τους, είναι μία δυνατή κλωτσιά από τον ίδιο μας τον εαυτό, για τα κακώς κείμενα της ζωής μας. 

Νίκη απέναντι στην κατάθλιψη, είναι ουσιαστικά, νίκη απέναντι στους φόβους μας, στην έλλειψη υγιών ορίων. Υπέρτατη μάχη με τον ίδιο μας τον εαυτό... Όταν βγεις στην απέναντι όχθη, δεν επιτρέπεις σε τίποτα και σε κανέναν, να σε γυρίσει στο σκοτάδι, στην απομόνωση, στην αδυναμία.» 

-Ταμπέλα και ψυχικές παθήσεις… 

«Νοσηρό είναι το αυτοστίγμα. Αν αποδεχτώ την ταμπέλα της διαταραγμένης, της άρρωστης, της "τρελής", τότε το ίδιο θα κάνουν και οι γύρω μου. Όταν όμως τους δείχνω τι σημαίνει να είσαι καταθλιπτικός, τότε αργά ή γρήγορα, θα το αντιληφθούν και αν όχι, δε με αφορά πια η γνώμη στενόμυαλων ανθρώπων. Δεν με χαρακτηρίζει μόνο αυτό άλλωστε, είμαι τόσα ακόμη.» 

-Το αφιέρωμα που την χτύπησε σαν γροθιά στο στομάχι. 

«Σάββατο του 2011 κι επιστρέφοντας από τη δουλειά μου είδα στην τηλεόραση την εκπομπή: Όλα για την υγεία, του κυρίου Κεφαλογιάννη. Είχαν αφιέρωμα στις διαταραχές διάθεσης. Μιλούσε ένα μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Διαταραχών Διάθεσης "Μαζί", ο Βασίλης, για τη δική του εμπειρία με τη διπολική διαταραχή. Τα λόγια του για την κατάθλιψη με χτύπησαν σα γροθιά στο στομάχι. Δάκρυα έτρεξαν από τα μάτια μου, από τη διαπίστωση ότι και άλλοι βίωναν το ίδιο με μένα. 

]

Ήθελα πολλά χρόνια να προσφέρω εθελοντικά σε κάποιον σκοπό, αλλά ποτέ δεν ένιωσα πραγματικά έτοιμη. Όμως εκείνη τη μέρα και το τελευταίο κομμάτι του παζλ μπήκε στη θέση του. Ήθελα να μετατρέψω την άσχημη εμπειρία μου, σε βοήθεια για άλλους ανθρώπους.» 

Η Γιώτα ήρθε σε επαφή με το ΜΑΖΙ, μέσω της ιστοσελίδας τους. Γνωρίστηκε με τον Βασίλη, με την Αγγελική Μενεδιάτου, την πρόεδρό τους και στη συνέχεια και με άλλα μέλη. 

«Η Αγγελική, μου πρότεινε να εκπαιδευτώ για συντονίστρια Ομάδας Αυτοβοήθειας. Ένιωσα περίεργα… Θα τα κατάφερνα; Ήμουν αρκετά δυνατή να αναλάβω τέτοια ευθύνη; Μήπως επέστρεφα πάλι πίσω σε νοσηρές καταστάσεις, βλέποντας άλλους να είναι μέσα σε "επεισόδια'';» 

Βουτιά στα βαθιά. Προίκα η δύσκολη μάχη της με τις διαταραχές. 

«Το μαγικό ταξίδι του εθελοντισμού σού δίνει απίστευτα συναισθήματα. Εφόδια ζωής! Γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος. Μαθαίνεις να ακούς. Φεύγεις από το εγώ και πας στο εμείς. Αποκτάς υπευθυνότητα, συνέπεια και ενσυναίσθηση. Παίρνεις και δίνεις αγάπη και στήριξη. Αποκτάς μία ακόμα οικογένεια, συνοδοιπόρους ισότιμους. Δε μπορεί να κοστολογηθεί η αξία του εθελοντισμού. Μπορεί να το νιώσει κάποιος μόνο αν το βιώσει. Αν το έβαζα σε μία φράση: Ξαναθυμάσαι ότι είσαι άνθρωπος.» 

Πολίτες ενάντια στην κατάθλιψη 

«Το πρόγραμμα αποτελεί συνεργασία του ΜΑΖΙ με την ΕΠΑΨΥ (Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης & Ψυχικής Υγείας), το Ψυχιατρικό Τμήμα Νοσοκομείου Salten και με την εποπτεία Γάλλων ειδικών, σε ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα υπό τη διαχείριση του Ιδρύματος Μποδοσάκη. 

Η δράση στοχεύει στη δημιουργία ενός μοντέλου υποστήριξης για την κατάθλιψη με την ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή των ατόμων που πάσχουν. Ουσιαστικά είναι η συνέργεια, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας και ληπτών υπηρεσιών, στο να δράσουμε πιο αποδοτικά στον τομέα αυτό, που δυστυχώς υστερεί σε πολλά. Έχω γνωρίσει ειδικούς κατά τη διάρκειά του, που μας αγαπάνε και μας σέβονται. 

Συστήνουμε τα οφέλη των Ομάδων Αυτοβοήθειας. Προσφέρω ως εθελόντρια σε αυτό το σχήμα, συμβουλευτικά, αναφορικά με την εμπειρία μου επάνω στο συντονισμό.» 

Περιγράφει κορυφαία στιγμή… 

«Όταν κάναμε Ομάδα Αυτοβοήθειας στους επαγγελματίες που εκπαιδεύονται για να εκπαιδεύσουν στη συνέχεια συντονιστές -άτομα που έχουν βιώσει κατάθλιψη- χωριστήκαμε σε δύο ομάδες των δεκατριών ατόμων. Μαζί με τον Δημήτρη (ο παλιότερος συντονιστής Ομάδων και μέντορας μου) δείξαμε πώς λειτουργεί στην πράξη μία συνάντησή μας. Το θέμα ήταν: "Ερωτική απογοήτευση", θέμα που μας αγγίζει όλους και έχει χαρακτηριστικά κοινά με ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Ήταν τόσο αποκαλυπτικά "μαγικό" να βλέπεις πώς "ανοίχτηκαν" μέσα σε λίγη ώρα, πόσο ξεκάθαρη ήταν η κάθαρση μέσα από την έκθεση. Συζητώντας μέσα από την ομάδα βλέπεις και από άλλη οπτική ότι σε απασχολεί και ίσως βρίσκεις και λύσεις. 

Στον απολογισμό, λοιπόν, μετά το τέλος της δράσης αυτής, μου είπαν σχεδόν όλοι, ότι οι γνώσεις που πήραν μέσα σε αυτή την ώρα, είναι πιο ουσιώδεις από τόσα χρόνια στα θρανία. Κι αυτό ήταν για μένα καθαρή ευτυχία. Η δουλειά τόσων χρόνων αναγνωρίζεται και προσφέρει βοήθεια όλο και σε περισσότερους ανθρώπους. Και αυτό είναι ανεκτίμητο.»

Η Γιώτα στην καθημερινότητά της αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ανεργίας. Τον περισσότερο χρόνο, τον αφιερώνει στον εθελοντισμό. Ένα πλάσμα «αντιφατικό και αντισυμβατικό,» όπως περιγράφει η ίδια. Δεν βάζει ταμπέλες σε τίποτα και κανέναν και γελά ειρωνικά με κάθε μορφής έπαρση που την αφορά. Ακολουθεί την ηθική του σεβασμού στον άνθρωπο. 

«Αν θες να σ' αγαπήσω, κάνε μου έκπληξη ένα ταξίδι, νοερό ή όχι δεν με ενδιαφέρει. Αν το καταφέρεις υπάρχει θέση στη ζωή μου για σένα. Αν όμως με περιορίσεις με πρέπει, σύντομα θα χαθώ...» 

Της αρέσουν οι ταινίες ή σειρές, διαβάζει, ακούει μουσική, πηγαίνει βόλτες στη θάλασσα, χάνεται στην απέραντη γνώση του διαδικτύου, βρίσκεται με ανθρώπους καρδιάς… 

«Αν και είμαι εξαιρετικά κοινωνικό πλάσμα, το να κερδίσει κάποιος μία θέση στην καρδιά μου είναι κομματάκι δύσκολο. Λίγοι το έχουν καταφέρει και σε βάθος χρόνου. Η αδελφή-ψυχή μου είναι η Λουκία. Ο άνθρωπος που στάθηκε δίπλα μου όλα αυτά τα χρόνια, που λειτουργούσε ως σάκος του μποξ, σαν πνευματικός μου. Ήταν ο καθρέφτης μου, με δέχτηκε, με αγάπησε στα χειρότερα μου και μου έδειχνε το δρόμο για την έξοδο από το τούνελ της απομόνωσης. Μου θύμιζε πάντα τα καλά μου, όταν ο αρνητισμός της κατάθλιψης με θόλωνε. Με ξέρει πιο καλά από τον καθένα. 

Αλλά είναι και η οικογένειά μου, ειδικότερα η μητέρα μου, η αδελφή μου, τα λατρεμένα μου ανίψια. Λίγοι αλλά πολύτιμοι φίλοι και φυσικά όλα μου τα "παιδιά" από τις Ομάδες Αυτοβοήθειας που γνώρισα μέσα σε αυτά τα χρόνια.» 

Το μεγαλύτερο κομπλιμέντο τής το ‘χει κάνει μέλος της Ομάδας. «Σ' ευχαριστώ που υπάρχεις», της είπε στο τέλος της συνάντησης. 

«Δε μου έχουν κάνει μεγαλύτερο κομπλιμέντο στη ζωή μου. Και δεν έχει να κάνει με τον εγωιστικό παράγοντα ή την επιβεβαίωση. Αυτό είναι το βραβείο μου. Να βλέπω χαμόγελο και ελπίδα στο πρόσωπο ανθρώπων που τα έχουν χάσει εξαιτίας της μάχης τους με τις διαταραχές διάθεσης ή γενικότερα με σοβαρά προβλήματα. Να τους ακούω να ξανακάνουν όνειρα, να σχεδιάζουν απλά καθημερινά πράγματα, να παίρνουν και πάλι ανάσα ζωής. Η ευτυχία των άλλων, είναι και ευτυχία δική μου...» 

Ελευθερία… 

«Να ταξιδεύω πάλι. Να μπαίνω σε τρένο, σε αεροπλάνο, σε λεωφορείο και να το απολαμβάνω. Να μη φοβάμαι πια, να μην παγώνω από τον τρόμο. Υπέρτατη ελευθερία για μένα, είναι να είμαι ο εαυτός μου. Το κατέκτησα με μεγάλο κόπο και πολύ πόνο.» 

Ασπίδα της το χιούμορ, κι όταν είναι σε μορφή έντονου αυτοσαρκασμού. Ελεύθερο πνεύμα.

«Αγαπώ την Ινδία, τον ινδικό κινηματογράφο, τον χορό τους και τον Ινδό ηθοποιό Shah Rukh Khan. Ακούγεται ίσως ανόητο, παιδιάστικο, αλλά σε αυτόν τον άνθρωπο και σε αυτή την κουλτούρα οφείλω το ξύπνημα των θετικών συναισθημάτων και πάλι. Δε φαντάζεσαι τι σημαίνει για έναν καταθλιπτικό, μέσα από μία ταινία να νιώθει ότι θέλει πάλι να χορέψει, να ερωτευθεί, να νιώσει.

Σε αυτόν τον άνθρωπο οφείλω τόσα όσα και στο γιατρό μου. Δε μπορώ να το εξηγήσω. Έδιωξε ανεπιστρεπτί το μαύρο από τη ζωή μου και τη γέμισε με χρώματα. Αν κάποιος θέλει να το υποτιμήσει, δικαίωμά του, αλλά ένα δε θα καταφέρει, να αλλάξει την αξία που έχει μέσα μου. Δεν είχα ποτέ τέτοιου είδους πρότυπα, αλλά ο συγκεκριμένος, με τη δική του ιστορία ζωής, τα επιτεύγματά του, το "χάρισμά" του να εμπνέει ανθρώπους, την ευφυΐα του, το χιούμορ και την ανθρωπιά του, με κέρδισε ακόμη κι αν δεν τον έχω γνωρίσει ποτέ από κοντά.» 

Όνειρα;

«Να κερδίσω τον πρώτο αριθμό του λαχείου και να υιοθετήσω παιδιά από όλα τα μέρη της γης. Να τους προσφέρω καλύτερη ζωή. Να βοηθήσω όσους περισσότερους ανθρώπους μπορώ, οικονομικά ή με οποιονδήποτε τρόπο, για να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους. 

Το μεγαλύτερο όνειρό μου… ένα ταξίδι ζωής. Να πάω στην Ινδία, να αγκαλιάσω τον Shah Rukh, και να του πω: Σ' ευχαριστώ που υπάρχεις...»