..εκείνος που διέθετε τη μοναδική καλλιτεχνική ικανότητα, πιστά να μεταφέρει στον καμβά, την βαθιά αίσθηση της υπαρξιακής αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου. 

Γράφει η Μάρα Ρηγοπούλου

Σέξ, βία, μοναξιά. Αυτοί είναι οι τρεις βασικοί παράγοντες που προσδιορίζουν την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο σύγχρονος άν9ρωπος. Ο τελευταίος, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ζώο στο έλεος ενός κόσμου χωρίς 9εό και χωρίς σωσμό, έρμαιο, αφημένος στην αναπότρεπτη μοίρα του πόνου και του φόβου. Ένας άν9ρωπος του οποίου η ψυχή πάλλεται σε ένα σώμα παραμορφωμένο, που όλο, και διαρκώς αποσυντίθεται. Αυτές ακριβώς, οι  ψύχοσωματικές «παραμορφώσεις» προσδιορίζουν τις φιγούρες του Francis Bacon, του καταραμένου Δουβλινέζου υπαρξιακού ζωγράφου.

Tο έργο του αγγίζει τα όρια μιας αισθητικής παθολογίας, που στην παραμορφωτική απογύμνωση των προσώπων ανακαλύπτει την ύψιστη μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης, δημιουργώντας έτσι μια ιδιαίτερα προσωπική, σπαρακτική, εικαστική γλώσσα. 

Γεννημένος το 1909, ομοφυλόφιλος, προσωπικότητα σύν9ετη και πολυδιάστατη, στο όριο μάλιστα της «ψυχικής διαταραχής», με ένα πηχτό καλλιτεχνικό πάθος, σχεδόν εμμονικό για την ασ9ενική αν9ρώπινη φύση και τους ακρωτηριασμούς, εκφραστής ενός πιο ουσιαστικού σουρεαλισμού, με τη φιλοδοξία και τον βα9ύ κρυφό πό9ο να διερευνήσει καλλιτεχνικά την πραγματική ουσία του σύγχρονου αν9ρώπου, που ναι μεν σπαράσσεται από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά κυρίως μοιραία στοιχειώνεται από το μεταπολεμικό κλίμα. 

Το στούντιο του είναι ο κόσμος του όλος, το κέντρο ολόκληρης της ζωής του. Ζωή, η οποία κα9ορίζεται ουσιαστικά από έντονες συναισ9ηματικές καταιγίδες, αβάσταχτα εσωτερικά βάσανα, άπειρους πειραματισμούς στις τεχνοτροπίες, φόβο γνήσιο μη και καταπνίξει το δημιουργικό του υποσυνείδητο και δεν κατορ9ώσει το καλλιτεχνικό μεγαλείο του να επικοινωνήσει. 

Το προσωπικό του σύμπαν συν9έτουν μεταιχμιακά ζωγραφικά 9έματα, στα οποία καταγράφεται έντονα η σταδιακή διαδικασία μιας αναπόφευκτης πνευματικής πτώσης. Στα πλαίσια δε της διαμόρφωσης του καλλιτεχνικού του εαυτού, δοκιμάζεται και στην πρόκληση της σειριακότητας, παράγοντας εκτός από τα μικρά σε διάσταση μα έντονα σε δύναμη πορτραίτα του, και μνημειώδη, επιβλητικά τρίπτυχα (από τις διάφορες παραλλαγές-με 9έμα προσφιλές του την «Σταύρωση», έως τα 45 πορτραίτα του Πάπα Innocenzo X, τα οποία βασίστηκαν στον γνωστό πίνακα του Diego Velazquez).

Ένα παραληρηματικό προσωπικό ημερολόγιο, οι εικονικές διηγήσεις του Francis Bacon, έργα ειλικρινή, που σχεδόν πάντα βασίζονται στις προσωπικές και πολύ ιδιαίτερες εμπειρίες του. 

Την δεκαετία του ’30 είναι που ντεμπουτάρει στον χώρο της τέχνης. Κάπως αργοπορημένα ηλικιακά είναι η αλή9εια, σχεδόν αυτοδίδακτος 9εωρείται, έπειτα από ελάχιστες, μόλις στοιχειώδεις σπουδές που πραγματοποιεί στο Dean Close School di Chestelham, και κυρίως έπειτα από μία σειρά μικρών «μεγάλων» ταξιδιών που κάνει στην Ιρλανδία του, στην Γαλλία και τη Γερμανία. 

Ήταν ήδη τριάντα χρονών, καριερίστας ως σχεδιαστής εσωτερικών χώρων, και ήδη στην πρώτη αυτή καριέρα του εύκολα μπορούσες να αναγνωρίσεις τον συν9ετικό κυβισμό, τον προερχόμενο από τον τεράστιο Πικάσο (πρόκειται άλλωστε για την ίδια εποχή εκείνη που ο Πικάσο συν9έτει την συγκλονιστική Guernica). Από τα πρώτα κιόλας έργα του Francis Bacon, διαφαίνεται η ιδιαίτερη αδυναμία του στην αφηρημένη γραφή, αυτή που τόσο χαρακτηρίζει τις αποκρουστικά τραυματισμένες και κομψά ασαφείς φιγούρες του. 

Η αναγνώριση του ως καλλιτέχνη, έρχεται την δεκαετία του ’40, την περίοδο εκείνη που βρισκόταν στο πλευρό του Henry Moore και του Graham Sutherland με τον οποίο και θα δημιουργήσει μια δυνατά στενή σχέση αλληλοσεβασμού και αλληλεγγύης. 

Το πρώτο τρίπτυχο αυτής της δεκαετίας, με τίτλο «Τρεις σπουδές πάνω σε μορφές στη βάση της Σταύρωσης» χαρακτηρίζει η υψηλού επιπέδου και έντασης γραφή (σαφώς οι γκρι περιγραφικοί τόνοι δίνουν μια ζεστή, γλυπτική αίσ9ηση στις φιγούρες του). Δεν υπάρχει κανένα έλεος στην κατηγορία των έργων του με 9έμα την «Σταυρώση», κανένα αν9ρωπένιο συναίσ9ημα δεν εντοπίζεται, παρά μονάχα οι σχεδόν ζωώδεις παρουσίες, τα πρόσωπα των οποίων σπαράσσονται από στόματα αδηφάγα που αδιάκριτα τα παραμορφώνουν. Την αφηρημένη φρίκη των βάναυσα αλλοιωμένων μορφών υπογραμμίζει επιπλέον το πορτοκαλί φόντο αναδεικνύοντας με στόμφο το αγωνιώδες μανιφέστο του τρόμου. 

Και είναι τη δεκαετία του ’50 που ο Bacon ρημάζει την αν9ρώπινη διάσταση των παραμορφωμένων πλασμάτων του, αναδεικνύοντας ως κύριο στοιχείο στο ύφος του την Αφαίρεση, ενώ παράλληλα στην Ευρώπη κυριαρχεί η καλλιτεχνική τάση της μανίας της λυρικής αφαίρεσης, την οποία βα9ιά έχει προσδιορίσει η νέα αμερικάνικη αβάντ γκαρντ τάση του Action Painting. Ο Bacon ζωγραφίζει επιδιώκοντας την δημιουργία ισχυρών και πρωτότυπων σχημάτων και εικόνων, εξυμνώντας σε φιγούρα εμβληματική το αν9ρώπινο πρόσωπο. 

Τα κεφάλια του εμφανίζονται στα9ερά παραμορφωμένα, τα ασυνόδευτα σώματα βουτηγμένα στην μοναξιά, εγκλωβισμένα σε φόντο μπλε της πορσελάνης, χέρια σφιγμένα, στόματα ορ9άνοιχτα, σχεδόν να ουρλιάζουν παραπέμποντας στη διάσημη Κραυγή του Munch ή στα περίφημα Πορτρέτα του Schiele. Παρόλαυτά, πρόκειται για πορτρέτα σπουδαίων επιχειρηματιών που ατσαλάκωτοι ποζάρουν μέσα στα ακριβά τους κοστούμια, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς είναι και οι αγοραστές των παραπάνω έργων. 

Στο Swinging London του ’60, τα πρόσωπα του Bacon αποκτούν φώς και χώρο, όπως φέρ' ειπείν τα Πορτρέτα σπουδαίων φίλων του, όπως του αγαπημένου George Dyer ή του μεγάλου ζωγράφου Lucian Freud, με τον οποίο τον εδένε βα9ιά φιλία και ουσιαστικός σεβασμός. Μέχρι τελικά, την απο9έωση της αν9ρώρπινης εσωτερικότητας, με τα περίφημα Τρίπτυχά του ανατόμου της φρικης την δεκαετία του ’70. 

Η ανάγνωση του συνόλου των έργων του Bacon, ωμά μας εκ9έτει κά9ε ζοφερή απόχρωση που το εφιαλτικό του σύμπαν χαρακτηρίζει, κά9ε σκοτεινή του ευαισ9ησία που βίαια εκφράζεται στα έργα του. Στους πίνακες του κυριαρχούν σπάνιες δραματικές εικόνες οι οποίες ισορροπούν μεταξύ της απελπισίας και μια απόκοσμης ενέργειας. 

Φοβούμενος μη και καταπνίξει το δημιουργικό του υποσυνείδητο αντιστά9ηκε μανιασμένα στην παντοδυναμία της φ9οράς και του 9ανάτου, υπερασπίζοντας με αφοσίωση το χάος, δημιουργώντας μέσα σε αυτό, άγρια αποδομώντας τις φιγούρες του, προσπα9ώντας απελπισμένα να αποδώσει την αόρατη πραγματικότητα της αν9ρώπινης διάστασης. 

«Επιμένω να παραμορφώνω πάντα τα πράγματα που ζωγραφίζω προκειμένου να αποδώσω την ουσία τους» ο ίδιος χαρακτηρίστηκα υποστήριζε..και ας ήταν εκείνο που περισσότερο επι9υμούσε, ή9ελε, μα ποτέ δεν κατάφερε..απλά..«να ζωγραφίσει το χαμόγελο».