«Το μυστικό στα δύσκολα είναι να είσαι αθόρυβος»

Συνέντευξη στη Γεωργία Λινάρδου

Για όσους ζουν πέριξ του Λυκαβηττού αναπτύσσεται ένα βλακώδες δέος. Η δημιουργία μύθων γοητεύει και η αναπαραγωγή τους είναι ανέξοδη. Ομως, στους πρόποδες αυτού του λόφου δεν ζουν μόνο πλούσια «φαντάσματα» (κατά τους μύθους), αλλά και πολύτιμες ψυχές... 

Μια ζεστή βραδιά, στην οδό Δαφνομήλη, στη χαρακτηρισμένη ως βυζαντινοκρατούμενη περιοχή (λόγω ονοματοδοσίας των δρόμων) με τα όρια να καταλήγουν στον απέναντι λόφο του Στρέφη, συνάντησα μία όμορφη κυρία των Αθηνών, τη Χρύσα Ζαχαρία-Στάμου. 

«Αν δεν κατεβείς στο πεζοδρόμιο, δεν γνωρίζεις τους ανθρώπους, δεν καταλαβαίνεις τη ζωή», λέει εκείνη που έζησε στα πλούτη, που μεγάλωσε στα όρια δύο αλλιώτικων κόσμων: Κολωνάκι - Εξάρχεια. Εκείνη που είχε τη σοφία να ακολουθεί τις εκατέρωθεν επιρροές! Ξεχωριστή μορφή. Δίαυλος επικοινωνίας της σύγχρονης με την κατοχική και την παλιά Αθήνα. 

Γεννημένη το 1933, σε αυστηρό κοινωνικό περιβάλλον, ανάμεσα σε τρεις αδελφές, με προοδευτικούς γονείς, αγωνίστηκε με την ομάδα μπάσκετ του Παναθηναϊκού από το 1947 έως και το 1955: «Εβγαινα και γινότανε το σώσε!». 

Είχε έντονα όνειρα, που ακόμη τα υπερασπίζεται. Η μοίρα την ήθελε σύζυγο του Λεωνίδα -της έριχνε κάτι χρονάκια-, μητέρα δύο παιδιών, γιαγιά και κατόπιν «αποφοίτησης» του λατρεμένου της από τα εγκόσμια, ζωγράφο. 

Στη Σχολή Καλών Τεχνών 

Ο αποχωρισμός από τον άντρα της τη στοίχειωσε. Για να «κρατηθεί», ξεκίνησε μαθήματα αγιογραφίας. Στα 70 της χρόνια, έδωσε εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών. Θα μπορούσε να φοιτήσει δίχως αυτές, λόγω ηλικίας, της είπαν. Αρνήθηκε. «Ηθελα να μπω με το σπαθί μου». Δεν συγκέντρωσε τα απαιτούμενα μόρια: «Μα δεν μπορούσαν να μου βάλουν λίγα παραπάνω, γαμώ το κέρατό μου;» 

Τον άντρα της τον αγαπούσε πολύ, αλλά το ταξίδι του μέλιτος «ήταν απελπιστικό»! «Μου λέει: Θα πάμε ταξίδι στα Τρίκαλα Κορινθίας. Για να πας εκεί πάνω στο βουνό, άσε, χρυσό μου, μη σ'το περιγράψω! Μου δίνει μια φωτογραφική μηχανή, έβγαζα κι εγώ φωτογραφίες, αλλά με μια λεπτομέρεια: η μηχανή δεν είχε φιλμ!». Γελάει. Σοβαρεύει για να μου μιλήσει για το νυφικό που της είχε ράψει η μάνα της. Γαλάζιο. Η φωτογράφιση έγινε από τη διεθνώς διάσημη φωτογράφο Nelly. Οταν ολοκληρώθηκε η τελετή, γαμπρός και νύφη επέστρεψαν στο σπίτι. Το έθιμο θέλει το γαμπρό να βάζει στο σπίτι τη νύφη αγκαλιά. «Δεν χωρούσα στο ασανσέρ. Ε, μπαίνει εκείνος, κλείνει την πόρτα κι εγώ ανέβηκα με τις σκάλες»! 

Πόσους ορόφους; 

«Τέσσερις, χρυσό μου!» 

Πώς μια γυναίκα «κρατάει» τον άντρα της (τι τη ρωτάω, Θεέ μου!); 

«Πρέπει να μάθει να μη μιλάει». 

Κι αν; 

«Ακόμη και ο πιο έξυπνος άνδρας είναι βλάκας. Εγώ δεν ήμουν έξυπνη, αλλά χωρίς να το θέλω, έγινα. Ελισσόμουν με σωστό τρόπο, δίχως να ενοχλήσω κανέναν. Γι' αυτό και ποτέ δεν τσακώθηκα με άνθρωπο». 

Είχε μια καλή, μα και δύσκολη ζωή. Δούλεψε πολύ στο εργοστάσιο του άντρα της. «Κι εκείνος ήταν δουλευταράς, από 17 χρόνων. Πήγαιναν με καΐκια στη Μυτιλήνη και πούλαγαν βούτυρα και μαγειρικά λίπη». Το 1960, ο σύζυγός της είχε εργοστάσιο τυποποίησης ελαιολάδου. 

Είναι μέλος του Συλλόγου «Τα παιδιά της Δαφνομήλη», όπου το μικρότερο δεν πρέπει να πέφτει κάτω από τα 70. Παραμένουν, όμως, παιδιά. Οπως κι εκείνη. 

Υπήρξατε ωραία γυναίκα. 

«Στη γειτονιά όλοι έλεγαν πως ήμουν η πιο όμορφη. Ομως, η ομορφιά δεν παίζει ρόλο». 

Δεν με ξεγελά. Η ομορφιά τής άνοιγε «πόρτες» και η καθαρή ψυχή τις κρατούσε ανοιχτές. Αλλιώς πώς κατάφερε να δημιουργήσει μύθο σε μία ήδη εκρηκτική γειτονιά, όπου ο γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς επέλεξε να παρατηρεί το πώς η ψυχή αποχωρίζεται από το σώμα, όπου ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς παρήγε... μελλοντική σκέψη, όπου σ' ένα από τα λιγοστά νεοκλασικά, ο αυτοδίδακτος Θρακιώτης ζωγράφος Γιάννης Μητράκας βάλθηκε καλοκαιριάτικα να σουλουπώσει τα κεραμίδια του, βάζοντάς τα όχι με θεούς, αλλά με τους διαόλους των ανθρώπων; 

Η κρίση φέρνει ζήλια

Σε τι άλλαξε τους ανθρώπους η κρίση; 

«Εγιναν πιο ζηλιάρηδες». 

Ζηλέψατε ποτέ; 

«Ουδέποτε έδωσα σημασία. Αν λέγανε καμιά περίεργη κουβέντα, την αντιγύριζα: Κορίτσια, βάζετε την κρέμα που σας είπα να παίρνετε από το φαρμακοποιό που κάνει τις κρέμες, όπως τις έκαναν παλιά με λανολίνη; Εγώ γι' αυτό δεν έχω ρυτίδες. Τι άλλο να πω, γαμώ το κέρατό μου;» 

Μέχρι πριν από λίγο καιρό οδηγούσε. Κουβαλούσε τα έργα της και ξεκινούσε για μάθημα ζωγραφικής στο Κολλέγιο Αθηνών. «Για μάθημα πάτε, κυρα-Χρύσα;», την πείραζαν οι γείτονες. Μη γράψω τι απαντούσε... 

Πώς περνούν οι δυσκολίες; 

«Το μυστικό είναι να είσαι αθόρυβη». 

Ο παππούς της είχε το πρώτο μπακάλικο στη γειτονιά. 

Τον θυμάται τον πόλεμο: «Η μαμά μάς έδινε μια άδεια κατσαρόλα και πηγαίναμε στους Γερμανούς να ζητήσουμε φαγητό. Θυμάμαι τον μπαμπά να τραβάει το καροτσάκι με ό,τι τρόφιμα έβρισκε από την αγορά». 

Οι μνήμες γλυκαίνουν όταν το βλέμμα στρέφεται στο πατρικό της. Ενα από τα λίγα νεοκλασικά της περιοχής, που δεν κατάπιε το σύγχρονο «τέρας» της Αθήνας. 

Δίδαγμα ζωής; 

«Αγάπη και καλοσύνη. Μόνον αυτά μένουν». 

Ονειρα από δω και πέρα; 

«Τώρα κοιτάζω τον ουρανό και λέω: Ξημέρωσε πάλι, δόξα τω Θεώ»! 

Κανένα ξημέρωμα δεν αρκεί σ' αυτή τη γυναίκα. Τώρα ετοιμάζει την ατομική της έκθεση, η οποία θα πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο. Στα άμεσα σχέδιά της, και ένα ταξίδι στην Αμερική, για να συναντήσει τη δίδυμη αδελφή της. 

Συζητάμε ακόμη όταν ο ιδιοκτήτης του παντοπωλείου, ο Νίκος, την πειράζει: «Πες ό,τι θες, αλλά στο τέλος εγώ θα δώσω συμπληρωματική συνέντευξη». Απαντά «Δεν πά' να πεις ό,τι θέλεις, φιλαράκο, άντε, γιατί μας έχεις πηδήξει εδώ πέρα...»! 

Πηγή: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ