Ένας πρώην μοναχός κατασκευάζει μόνος του και αποκλειστικά από ανακυκλώσιμα υλικά έναν ολόκληρο καθεδρικό ναό.

Γράφει η Μάρα Ρηγοπούλου

Ο Justo Gallego Martinez (γνωστός ως Don Justo) δεν είναι ένας επαγγελματίας αρχιτέκτονας ή πολιτικός μηχανικός, μα ένας φτωχός Ισπανός αγρότης και πρώην μοναχός, που σε ηλικία 90 χρόνων κατόρ9ωσε με ίδια μέσα να κατασκευάσει έναν μεγάλης κλίμακας καθεδρικό ναό. Από το 1959 Ο Gallego εργάζεται σκληρά για την οικοδόμηση αυτού του ναού, στη περιοχή Mejorada del Campo, ένα προάστιο της Μαδρίτης, χωρίς να διαθέτει την παραμικρή αρχιτεκτονική εμπειρία κατασκευής ή προηγούμενη επαφή με τις οικοδομικές εργασίες.

Ο Don Justo το 1961, βαριά άρρωστος από φυματίωση αναγκάζεται να απαρνη9εί την μοναστική ζωή. Αποχωρεί από το μοναστήρι, υποσχόμενος στον εαυτό του πως εάν καταφέρει να επιζήσει αυτής της σοβαρής ασ9ένειας τότε θα αφιερώσει το υπόλοιπο της ζωής του στην κατασκευή ενός ναού προς τιμήν της Παναγίας. Το 1963, πιστός στον όρκο του, αφού κατόρ9ωσε να ξεπεράσει μια τόσο 9ανατηφόρα νόσο, ξεκινά τις εργασίες ανέγερσης του φιλόδοξου αυτού κατασκευαστικού έργου, αναλαμβάνοντας προσωπικά την διαχείριση και την επίβλεψη της κατασκευής του.

Κάπως έτσι το αξιοθαύμαστο εγχείρημα, αρχίζει να αποκτά σάρκα και οστά, κυρίως με τη συμβολή στις εργασίες κάποιον περιστασιακών ε9ελοντών κα9ώς και την αξιοποίηση ως επί το πλείστον ανακυκλώσιμων υλικών. Ο Don Justo εξακολου9εί να εργάζεται ακατάπαυστα μέχρι και σήμερα στην οικοδόμηση του ναού παρόλο που δεν έχει καμία επιστημονική εξιδίκευση ή προηγούμενη εργοταξιακή εμπειρία σχετική με το χώρο της κατασκευής. Η κατασκευαστική περίοδος δεν έχει ακόμα ολοκληρω9εί και ήδη το ατέρμονο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου διαρκεί περισσότερα από πενήντα χρόνια. Πως όμως θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά, αφού η εκπόνηση της μελέτης δεν έχει πραγματοποιη9εί από εξειδικευμένους επιστήμονες (αρχιτέκτονες, πολιτικούς μηχανικούς ή λοιπό επιστημονικά τεχνικό προσωπικό).  Στην δε υλοποίηση του έργου δεν έχει συμμετάσχει κατάλληλο εργατικό δυναμικό με τον απαραίτητο εξοπλισμό.

Όπως ο ίδιος ο Don Justo αφοπλιστικά ομολογεί «κατόψεις του ναού δεν υπήρ3αν ποτέ πάνω σε χαρτί, παρά μονάχα μέσα στο μυαλό μου». Την «ανύπαρκτη», μη εκπονημένη μάλιστα αρχιτεκτονική μελέτη του ναού την ανα9εωρούσε, φορά με τη φορά, αναλόγως με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε αλλά και την έμπνευση της στιγμής. Φυσικά, ποτέ δεν εκδό9ηκε οικοδομική άδεια για το ναό και ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε καμία διαδικασία ελέγχου δόμησης ή επίβλεψης από τους αρμόδιους φορείς. Η δε κα9ολική εκκλησία κράτησε αποστάσεις από την ιστορία αυτή, αφού δεν 9έλησε ποτέ να αναγνωρίσει το έργο ζωής του πρώην μοναχού, αποφεύγοντας συστηματικά να υποστήριξει με όποιο τρόπο την προσπά9εια του. 

Στο σύνολό της κατασκευής έχουν χρησιμοποιη9εί φυσικά ανακυκλώσιμα πρωτογενή υλικά (όπως πέτρα, ξύλο, λάσπη, άχυρο, χώμα) ή παλιά άχρηστα κά9ε είδους υλικά και σκουπίδια (όπως λάστιχα, τζάμια αυτοκινήτων, λαμαρίνες, εφημερίδες, χαρτόνια, κ.λ.π.). Επιπλέον, χρησιμοποίησε υλικά που προμηθεύτηκε με πολύ χαμηλό κόστος ή και εντελώς δωρεάν, όπως ρετάλια και φύρες κατασκευαστικών υλικών, από εργοτάξια ή περισσεύματα από μάντρες οικοδομών.

Η πρόοδος των εργασιών και η τελική μορφολογία του ναού εξαρτή9ηκαν άμεσα από την ποιότητα και την ποσότητα των υλικών που κά9ε φόρα εξασφάλιζε ο Don Justo, προκειμένου να συνεχίσει τις εργασίες ανέγερσης του. Η δυσκολία ωστόσο αυτή, της α3ιοποιησης απροσδιόριστης ποσότητας και αμφιβόλου ποιότητας και τεχνικών προδιαγραφών υλικών, αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα τεράστια πρόκληση για τον πρώην μοναχό, ο οποίος με επι9ετικά ευφάνταστο και δυναμικό τρόπο χρησιμοποίησε «άχρηστα» υλικά μετασχηματίζοντας τα σε οικοδομικά. Ξεπερνώντας με επιτυχία την συνη9ισμένη ερμηνεία και χρήση των ταπεινών trash αντικειμένων και ευτελών υλικών, κατόρ9ωσε να τα αξιοποιήσει στο έπακρο, ανακαλύπτοντας και δημιουργώντας ενστικτωδώς καινούριες και ευφυείς με9όδους εφαρμογής και τεχνοτροπίες, κα9ιστώντας τα πολύτιμα στις διαστάσεις του χώρου και του χρόνου.

..Κάπως έτσι λοιπόν, το καλούπωμα των κολονών πραγματοποιή9ηκε χρησιμοποιώντας παλιά βαρέλια πετρελαίου, τα τοξοτά σενάζ των παρα9ύρων διαμορφώ9ηκαν από ελαστικά φορτηγών των οποίων το αποτύπωμα ακόμη διακρίνεται στην τελική τους επιφάνεια, ενώ αντί τροχαλιών επιστρατεύτηκαν ρόδες ποδηλάτων για την επίτευξη της μεταφοράς των υλικών. Η στα9ερότητα του οικοδομήματος εξασφαλίζεται με την επιπλέον χρήση απαραίτητης ποσότητας τσιμέντου κατά τόπους, ειδικά όπου οι απαιτήσεις αντοχής παρουσιάζονται ιδιαίτερα αυξημένες. 

Οι αρχιτεκτονικές αναφορές που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για το Don Justo προέρχονται κυρίως από την σχετική με τη ναοδομία βιβλιογραφία και από φωτογραφικό υλικό άλλων κα9εδρικών ναών, εκκλησιών και μεσαιωνικών κάστρων της Μαδρίτης. 

165.000 εργατοώρες έχουν μέχρι σήμερα δαπανη9εί για να ολοκληρω9εί το 75% του συνόλου του έργου. Μάλιστα ο τρούλος του ναού (εντυπωσιακών διαστάσεων, αφού έχει 40 μέτρα ύψος και 12 μέτρα διάμετρο) είναι εμπνευσμένος από το τρούλο της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό. Για την τοπο9έτηση μάλιστα, των χαλύβδινων δοκών του 9ολωτού σκελετού ο Don Justo χρειάστηκε την βοή9εια των έξι εγγονιών του και ενός δανεικού οικοδομικού γερανού για την ανέγερσή του. Τα καλοκαίρια συνή9ως είναι αρκετοί οι ε9ελοντές που συμμετέχουν στο «ιερό» project του, ενώ για τις εξειδικευμένες οικοδομικές επεμβάσεις απευ9ύνεται σε έναν τοπικό μάστορα τον οποίο και πληρώνει προκειμένου να εκτελεί πιο σύν9ετες και απαιτητικές εργασίες.

Ο ναός βέβαια δεν έχει δαπεδοστρω9εί ακόμη ενώ παράλληλα εκκρεμεί η εφαρμογή αρκετών αρχιτεκτονικών τελειωμάτων και κατασκευαστικών λεπτομερειών. Παρ’ όλα αυτά, η πρόοδος των εργασιών κάτω από τις παρούσες συν9ήκες είναι εντυπωσιακή, όπως εύκολα διακρίνεται και στις φωτογραφίες. Η κάτοψη του κα9εδρικού ναού είναι ίση με το εμβαδόν μισού γηπέδου ποδοσφαίρου, ενώ ο εσωτερικός χώρος διαιρείται από διαφόρων διαστάσεων καμάρες, κάποιες από τις οποίες είναι ήδη διακοσμημένες από αγιογραφίες.

Ειδικοί εκτιμούν πως για την ολοκλήρωση του κα9εδρικού ναού θα χρειαστούν τουλάχιστον δεκαπέντε με είκοσι χρόνια ακόμα. Μα αυτή είναι μία πληροφορία, που καμία α3ία δεν έχει για τον 90χρονο άντρα, κα9ώς συνειδητά επιλέγει να μην μιλά για το μέλλον, αφού προτιμά να αγωνίζεται στιγμή με τη στιγμή προκειμένου πραγματικότητα να κάνει το όνειρο του. 

Ο κα9εδρικός ναός του Don Justo μπορεί αμφιβόλου αισ9ητικής και στατικής επάρκειας κατασκευή να είναι, μα δεν παύει να αποτελεί ένα ζωντανό μνημείο που καταμαρτυρά τη  δύναμη της 9έλησης του αν9ρώπινου πνεύματος. Φόρος τιμής για όλες εκείνες τις ανήσυχες ψυχές που διακρίνει η ικανότητα υπέρβασης κά9ε εμποδίου, ακόμη και αν ανυπέρβλητο φαντάζει. Οραματιστής ή πεισματάρης, όπως και να ‘χει, ο Don Justo υποστηρίζει έμπρακτα τη πίστη του στο 9εό που αγαπά και συγκινεί αλλά και εμπνέει η στοχοπροσήλωση και η με πά9ος αγωνιστικότητα του.. 

..υπευ9υμίζοντας μας εξάλλου πως, χωρίς πίστη (σε 9εό ή μη) δεν πας που9ενά.-

*Η Μάρα Ρηγοπούλου (mara.rigopoulou@gmail.com) είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός