Εικονογράφος και συγγραφέας η Λήδα Βαρβαρούση. Για να τη συναντήσω έπρεπε ν’ ανέβω τέσσερις ορόφους με τα πόδια!





Γράφει η Αιμιλία Πανταζή





Τελικά, αυτή η ανάβαση ήταν όμορφη. Όπως και τα χρώματα που πρωτοαντίκρισα στο εργαστήριο της. Πολύχρωμα μολύβια, κουτάκια με νερομπογιές, μπουκάλια με μελάνια. Κυρίαρχο στοιχείο του χώρου δύο κολλημένες φιγούρες σκύλων στη φωτεινή τζαμαρία του εργαστηρίου της.



«Για μένα ο σκύλος δεν είναι ζώο, αλλά κάτι το οποίο φέρεις. Όπως και η ζωγραφική, την φέρω πάντα μαζί μου σαν την αναπνοή», λέει.
Όταν είναι θλιμμένη, δεν ζωγραφίζει. Γράφει ή «κάνει το λάθος», όπως υποστηρίζει να αδρανοποιείται. Το αντιμετωπίζει βγάζοντας βόλτα τα σκυλιά της.




«Η σιωπή μπορεί να φωνάξει». 

Λατρεύει τη σιωπή των ψαριών. Το παρατηρώ στους πίνακες της. «Ως σύμβολο, ανήκει στο αμίλητο όπου μπορεί ν’ ακουστεί στο άλλο μέρος του πλανήτη».

Η φωτογραφική της μηχανή πάνω στον καναπέ και η μουσική παντού.

«Η μουσική δεν έρχεται απ’ έξω αλλά από μέσα μου». 




Αυτή η γυναίκα, στα σαράντα της χρόνια άρχισε να κάνει μαθήματα φωνητικής.

«Είμαι σοπράνο κολορατούρα. Κοίτα, καριερίστα στη σκάλα του Μιλάνου δεν θα γίνω, αλλά στη δική μου σκάλα μπορώ ν’ ανέβω και να τραγουδήσω». Γελάει…

Μητέρα της η Ελένη και πατέρας της ο Πάρης. «Μια Τροία, δηλαδή».
Η μητέρα της, «καλλιτεχνάρα, μεγάλη ζωγράφος!». Τη  ξυπνούσε με Μότσαρτ και Σοπέν. Μικρούλα θυμάται τον εαυτό της να χορεύει με Βάγκνερ! Η μάνα της, της επέτρεπε να μουτζουρώνει παντού. Τα λόγια της κατάφεραν να την «ανοίξουν νωρίς», όπως λέει.

«Για μένα το σωληνάριο δεν ήταν μόνον η οδοντόπαστα. Πάντα είχα διαθέσιμα χαρτιά και μολύβια και μια μητέρα εκπληκτικό πομπό. Αλλά κι εγώ, ο κατάλληλος δέκτης. Ήταν η αδελφή ψυχή, ο μεγάλος μου δάσκαλος. Φυσικά είχαμε και τις διαμάχες μας. Έπρεπε να χτίσω τη δική μου προσωπικότητα και το έκανα»

Ξεκίνησε μαθήματα προετοιμασίας για τη σχολή Καλών Τεχνών. Ανήσυχη ψυχή, δεν μπόρεσε να ενταχθεί στην «στράτευση» που απαιτεί  αυτός ο  χώρος.

«Πήγαινα στο φροντιστήριο και κατέληγα να κάνω το μοντέλο…»


Στις εξετάσεις αποτυγχάνει. Αναζητεί εναλλακτικές. Αποφοίτηση από τη σχολή Βακαλό. Συνέχεια των σπουδών στην Αγγλία. Γνωρίζει τον ζωγράφο και από τους πρώτους γραφίστες της εποχής, Κίμωνα Ηλιόπουλο. Παντογνώστης, μα και δύσκολος άνθρωπος. «Από τις κοπέλες που μαθήτευσαν δίπλα του μόνο εγώ έμεινα. Μια μέρα με παραδέχτηκε: «Βαρβαρούση το ‘χεις. Μια μέρα θα γίνεις μεγάλη εικονογράφος.»



Μπορεί να «χτυπήθηκε» στη ζωή της, αλλά διαθέτει το χάρισμα «να εμφανίζονται οι κατάλληλοι άνθρωποι την καίρια στιγμή»…

«Νιώθω ότι έχω μια κάπα πάνω μου. Ερχόμαστε για να μαθητεύσουμε. Αν μπορούσαμε να ξεκολλήσουμε τον εαυτό μας και να γίνουμε παρατηρητές της στιγμής, αυτό είναι όλη η ιστορία. Το ταξίδι είναι η στιγμή.»

Δηλώνει άνθρωπος του δεξιού ημισφαιρίου. Θετική ενέργεια, ενότητα, σχετικός χρόνος…

«Όπως με βλέπεις να είμαι στην τρελή χαρά, η άλλη μου εικόνα είναι αυτή της θλίψης. Αλλά μαθαίνω να την αγαπάω εξίσου με τη χαρά μου και να τη θεωρώ πέρασμα».

Πέρασμα και η επιτυχημένη - βραβευμένη πορεία της για αρκετά χρόνια στη διαφήμιση ως διευθύντρια δημιουργικού.

«Η εύρεση μιας δυναμικής ιδέας, που να αγγίζει εκατό χιλιάδες κόσμο!». Απίστευτη πρόκληση. Όμως, η ίντριγκα των πολυεθνικών δεν ταίριαζε με την ιδιοσυγκρασία της. Βέβαια, έπαιξε ρόλο και η δυόμιση χρονών κορούλα της η Ίριδα.

«Να δουλεύω στη διαφημιστική νυχθημερόν και σαββατοκύριακα. Η Ιριδούλα μου, να μου αγκαλιάζει τα πόδια, και κοιτώντας με στα μάτια να με ρωτά: μαμά, γιατί δεν σε έχω; Εκεί συνειδητοποιώ πως ήμουν λάθος.»




Ρισκάρει, αλλά όχι αλόγιστα. Κινείται με οδηγό τη πίστη.

«Πιστεύω σε αυτό που κάνω τη συγκεκριμένη στιγμή που το κάνω. Όποιο κι αν είναι αυτό. Είπα… τα παρατάω για να ασχοληθώ με την εικονογράφηση».






Έτσι το 1993, ανοίγει δημιουργικό γραφείο έχοντας βάση κάποιους πελάτες από τη διαφημιστική. Οι υπόλοιποι γύρω της; Την έλεγαν τρελή!

«Αν δεν είσαι καλά, δε θα λειτουργήσει τίποτα. Θα είσαι μόνο χρήσιμος για την εφορία και τους λογαριασμούς, αλλά ο καλλιτέχνης χρειάζεται να δώσει αυτό που του υπαγορεύει η ψυχή του».

Η πρώτη της «εφηβική εικονογράφηση», με το βιβλίο της Άννας Γκέρτσου Σαρρή, Ένα σπίτι χωρίς Αυλή. «Είχα πάει με κοτσίδες στον Κέδρο στα δεκαοχτώ μου.»
Η πρώτη δουλειά που της χάρισε την αναγνωρισιμότητα, «ο Τριγωνοψαρούλης!»  
Πιστεύει πως βρισκόταν στη σωστή ροή. Για κείνην το βιβλίο εξάλλου, ήταν ο λατρεμένος της κόσμος.

«Θέλω να κάνω κι άλλα πράγματα γύρω από τη Τέχνη, το παιδί, τον άνθρωπο. Βλέπω την ανάγκη του παιδιού να εκφραστεί μέσα από τον ενήλικα. Αν είναι να προχωρήσει αυτή η σφαίρα που λέγεται γη, χρειάζεται να σταματήσουμε να λειτουργούμε ο καθένας για την πάρτη του».

Δηλαδή;

«Είναι διάχυτο. Δεν ξέρω πως θα εκφραστεί αλλά πάντα υπάρχει η τάση της προσφοράς. Μαθαίνω, δεν φοβάμαι. Έχεις μάθει από τι να προφυλάσσεσαι, άρα ο φόβος σε έχει διδάξει, ε, μη τον κάνεις και Θεό», κι αλλάζει για λίγο η όψη των ματιών της.





Κοντά 200 εικονογραφημένα βιβλία της κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, πολλά έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό. Σε αρκετά υπογράφει και ως συγγραφέας, όπως τα έντεκα βιβλία της σειράς Τρελοδαγκωνίτσες. Για το: «Ένα Σκουλήκι με Φτερά», της συγκεκριμένης σειράς, της έχει απονεμηθεί το πρώτο διεθνές βραβείο εικονογράφησης από το Κέντρο Παιδικής Λογοτεχνίας ΝΑ Ευρώπης Bankya (Βουλγαρία). Έχει συνεργαστεί με την ελληνική αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης γράφοντας και εικονογραφώντας: «Μια παρέα με καρδιά», το οποίο της ανατέθηκε μέσω διαγωνισμού. Θέματα που αναπτύσσονται στα βιβλία της έχουν να κάνουν με τον αλτρουισμό, την αγάπη, την αλληλεγγύη, τον εθελοντισμό.

«Εκδίδονται βιβλία που δεν τα γνωρίζει ο κόσμος, αφού διανέμονται σε συγκεκριμένα σημεία».

Θεωρεί τον εαυτό της περισσότερο ιδεογράφο, μηνυματοποιητή παρά λογοτέχνη.
«Εικόνες για όλους, αλλά αυτά που γράφω θέλω να έχουν νόημα για τον αναγνώστη.»

Φέτος στις παραστάσεις της, «Ζωγραφηγήσεις με τη Λήδα», αντλεί νόημα και δύναμη παράλληλα με τους ταξιδευτές ήρωες της. Αυτοσχεδιάζει ακούραστα, ζωγραφίζοντας και αφηγώντας. Όταν φύγουν τα παιδιά νιώθει να «διαλύεται» Λυπάται όποιον δεν το έχει ζήσει.

«Είναι ένα ατέρμονο πάρε δώσε. Ακούω τον ήχο μιας μηχανής που εκπέμπει ενέργεια. Τα μάτια, ο λόγος, η σκέψη των παιδιών, μοιάζουν σαν φωτάκια που αναβοσβήνουν. Και μιλάω για πολλά παιδιά, εβδομήντα, εκατό.
Με ρώτησες για τον δρόμο μου. Ξέρω πως είμαι στον σωστό, γιατί μου το λεν τα μάτια των παιδιών.»

Στο προσκήνιο βγαίνει το βιβλίο της από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, με ηρωίδα μια αγελάδα… Ομολογεί πως την παίδεψε ενάμιση χρόνο η ολοκλήρωσή του.

Μια αγελάδα που ψάχνει να βρει τον εαυτό της, ένα πλάσμα που παρασιτεί στις μορφές  των άλλων θέλοντας να τους μοιάσει.


Η φωνή της αγελάδας της:
«Μπορώ να τα κάνω όλα αυτά, αλλά, εγώ να γίνω, δε μπορώ».
Και η απάντηση του χαμαιλέοντα:
«Τα κολιέ και τα λιλιά, τι τα θέλεις κοπελιά…»

Εκφράζεται εύκολα με ρίμα…

«Έχω έναν μαθηματικό τρόπο σκέψης που με οδηγεί να σκαρώνω στιχάκια.»

Της ζητώ ένα, που θα έλεγε το αγαπημένο της μολύβι για κείνην. Λίγα δευτερόλεπτα αρκούν…

«Η ζωή με το μολύβι, για κάποιους φαίνεται λίγη.  Για μένα είναι εδώ, Ζωγραφίζω και Μπορώ.»


Πως θα ζωγράφιζε την Ελλάδα του σήμερα;

«Θα πετούσα χρώματα: κίτρινο, γαλάζιο, λευκό και πολύ φως. Έχω την αίσθηση πως πρόκειται να απογειωθούμε και θέλω να είμαι μέσα σε αυτό. Νιώθω τη δόνηση των νέων, των εφήβων των τρελών τριαντάρηδων. Πολλοί ομοϊδεάτες, αλλά χώρια. Είναι η ευκαιρία μας. Ωριμότεροι ν’ αποτινάξουμε τις παλιές σάρκες δημιουργώντας το καινούριο. Λίγο ξεβόλεμα χρειάζεται.»


Απέναντί μας, στη θέση που έχουν καταλάβει ένα κηροπήγιο, η προτομή της Υγείας, ένα σκίτσο κι ένας παλιός μύλος καφέ, υπήρχε κάποτε η τηλεόρασή της…


«Σταμάτησα να βλέπω αυτό που θέλουν να μου βάλουν μέσα μου κι άρχισα από μέσα μου να δω τι θέλω εγώ να βγάλω προς τα έξω.»



Τι ονειρεύεται;

«Εσωτερική γαλήνη και προσωπικές υπερβάσεις. Έχω περάσει δυσάρεστες καταστάσεις όπως όλοι που δεν μου άφησαν καλλιτεχνική ωριμότητα, με τσάκισαν. Με ενδιαφέρει να υπάρχει φως και να μπορώ να το ανάψω κι όλας κι όχι μόνο για μένα αλλά και για τους άλλους.»

Επιλογή που έρχεται μετά τη γνώση…

«Όπως και  η αγελάδα μου. Πρέπει πρώτα ν’ αναγνωρίσεις το πρόβλημά σου και μετά ο δάσκαλος θα βρεθεί στο δρόμο σου. Αλλιώς, θα κινείσαι γύρω γύρω σαν τον σκύλο με την ουρά του».