Όταν η έμπνευση δεν είναι αρκετή και η «αγγαρεία»... απαραίτητη!









Γράφει η Αγγελική Πλουμά


Η εικόνα που έχουμε για τη δημιουργία δεν περιλαμβάνει, συνήθως, το χρώμα της... αγγαρείας. Οι δημιουργικοί άνθρωποι, πιστεύουμε, ζουν σε μια συνεχή υπερδιέγερση παρέα με την αδρεναλίνη που κατακλύζει το σώμα τους καθώς βλέπουν να υλοποιείται ξανά και ξανά αυτό που για καιρό έχουν επωάσει στο νου και στην καρδιά τους.

Η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Η αγγαρεία μπορεί να αποδειχτεί ο χειρότερος εφιάλτης για όποιον θέλει να αναπτύξει τις ικανότητες που διαθέτει ή... ο καλύτερος σύμμαχός του. 

Δυσανασχετώ και «το βλέπω σαν αγγαρεία» δεν σημαίνει πάντα ότι αυτό που θέλω να κάνω δεν είναι «στο δρόμο μου», δεν μου ταιριάζει. Πολλές φορές σημαίνει, αρνούμαι ή δυσκολεύομαι να πειθαρχήσω μια και για να βελτιώσω αυτό που δημιουργώ χρειάζεται -σχεδόν πάντα- να κάνω επαναλαμβανόμενες κινήσεις, να αποτύχω και να ξαναρχίσω. Ξανά και ξανά. 

Ας δώσουμε ένα παράδειγμα με τη συγγραφή. Πίστευα όπως πολλοί, ότι η δημιουργική γραφή αποτελεί μια διαδικασία με κυρίαρχα στοιχεία της μόνο τη μαγεία και τη γοητεία. Η εικόνα που είχα στο μυαλό μου, ήταν να κάθομαι γεμάτη έμπνευση σ' ένα γραφείο με θέα τη θάλασσα και να γεμίζω σελίδες επί σελίδων έτοιμες για... το τυπογραφείο. Η πραγματικότητα, για άλλη μια φορά αποδείχθηκε διαφορετική από τη φαντασία μου. Με την ίδια ευκολία που οι σελίδες γεμίζουν, πετιούνται και στο καλάθι των αχρήστων ή σβήνονται από τον υπολογιστή για να γραφτούν και να... ξανασβηστούν. 

Ένας δάσκαλος της δημιουργικής γραφής μού είχε πει κάποτε ότι η συγγραφή είναι 5% έμπνευση και 95% «χαμαλίκι», αγώι. Δεν τον είχα πιστέψει - κακό του κεφαλιού μου. Αποδείχτηκε περίτρανα ότι είχε δίκιο. Η συγγραφή είναι 5% γράφω και 95% διορθώνω, περιμένω, ξαναδιορθώνω, γράφω, επιμελούμαι κ.ο.κ. Επίσης, το «αγώι» είναι απίστευτα ανιαρό και «αντιήρωας», το οποίο ξυπνάει εμένα, τον αγωγιάτη. Α, και κάτι άλλο. Το να περιμένω να αποκτήσω το γραφείο στη θάλασσα για να γράψω ήταν μια καλή δικαιολογία για αναβολή. Μπορούσα «τη θάλασσα» να τη δημιουργήσω με τη γραφή μου. Κι αυτό έχει απίστευτη μαγεία και γοητεία! 

Δουλεύοντας με ανθρώπους «στον Δρόμο της Πεταλούδας», με όσους θέλουν να ανακαλύψουν και να αναπτύξουν τις δημιουργικές ικανότητές τους, το «βαριέμαι» είναι κάτι που ακούω συχνά, κυρίως όταν βρίσκονται κοντά στο να ολοκληρώσουν με επιτυχία μια δημιουργική προσπάθεια. Κι όπως το βαθύτερο σκοτάδι μας παρουσιάζεται λίγο πριν την αυγή, έτσι και η έξαρση της ανίας, της γκρίνιας, του να δυσανασχετούμε, πραγματοποιείται πολύ συχνά λίγο πριν την ολοκλήρωση μιας σημαντικής μας δραστηριότητας. 

Είναι όπως στο σχολείο... Όσο και να σε εκφράζει ένα μάθημα, συνήθως αποτελεί μεγάλη αγγαρεία να διαβάζεις για εξετάσεις. Εκείνες όμως είναι που θα σου δώσουν «το πράσινο φως» για να περάσεις στο επόμενο επίπεδο.

Η επίγνωση ότι θα διασχίσει κανείς το σταυροδρόμι της αγγαρείας, των αποτυχημένων επαναλαμβανόμενων προσπαθειών, είναι πολύ χρήσιμη διότι μπορεί να τον προφυλάξει και να τον αποτρέψει να εγκαταλείψει -στο πολύ κοντινό σημείο που βρίσκεται- να αγκαλιάσει την επιτυχία και την ολοκλήρωση του στόχου του, να περάσει τις εξετάσεις.



Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο δημιουργός ζει μόνο «αγγαρείες». Το αντίθετο. Όταν για παράδειγμα συλλαμβάνει μια ιδέα, μπορεί να βιώνει μεγάλη έξαρση, ακόμη και παροξυσμό. Αλλά δεν ζει μόνο στα κόκκινα.



«Το άγαλμα είναι εκεί» έλεγε ο Μιχαήλ Άγγελος. «Δεν το φτιάχνω εγώ. Εγώ απλά απομακρύνω τα κομμάτια από το μάρμαρο που δεν χρειάζονται». Για τους περισσότερους από μας, «το άγαλμα», το όραμα είναι εκεί. Αλλά χρειάζεται συνεχή, επαναλαμβανόμενη, ανιαρή εργασία για να λαξευτεί αποκαλύπτοντας όλη τη μεγαλοπρέπεια της ομορφιάς του οράματος.

Σε μια παληά ταινία που δε θυμάμαι το τίτλο της, ένα νεαρό αγόρι δείχνει από πολύ νωρίς ότι διαθέτει εξαιρετικό ταλέντο στο πιάνο. Στα πρώτα μαθήματα επιμένει να παίζει «αυθόρμητα», χωρίς περιοριστικές νόρμες. Έχει ένα εξαιρετικά απαιτητικό αλλά και «φροντιστικό» δάσκαλο ο οποίος του υπενθυμίζει συνεχώς ότι «για να βρεί παράπλευρα, εναλλακτικά, δημιουργικά μονοπάτια» πρέπει πρώτα να 'χει περπατήσει στο «δρόμο» που έχουν ανοίξει οι μεγάλοι μουσουργοί. Ο δάσκαλος επιμένει. Ο μαθητής αντιστέκεται. Ο δάσκαλος τον υποχρεώνει να μελετάει ατέλειωτες ώρες τη μέρα κι ο μαθητής διαμαρτύρεται γιατί θέλει να δημιουργήσει τη δική του μοναδική, υπέροχη, πρωτότυπη μουσική.

Στο τέλος, ο δάσκαλος, για να τον κάνει να αποστηθίσει τις παρτιτούρες, του κλείνει τα μάτια με μια μαύρη κορδέλα και του λέει: «παίξε». Ο νεαρός διαμαρτύρεται, θεωρεί ότι τον αδικούν και νοιώθει μεγάλη καταπίεση. Ο δάσκαλος επιμένει.

«Το ταλέντο σου» λέει, «εκτός από χάρισμα είναι και μια μεγάλη υποχρέωση προς το Σύμπαν. Και για να ανταποκριθείς στην υποχρέωση αυτή χρειάζεσαι εξαιρετική πειθαρχία. Δεν πρέπει να αφήσεις ούτε γωνιά ανεξερεύνητη, σ’ αυτό που προσπαθείς να μάθεις». Του καλύπτει ξανά τα μάτια σκουπίζοντας με τρυφερότητα τα δάκρυα του θυμού του και ήσυχα τον προτρέπει να συνεχίσει την πρακτική του.

Μετά από κάποιο καιρό, ο μικρός έχει συνηθίσει. Αντέχει, δεν τον νοιάζει, κάνει ο,τι καλύτερο μπορεί. Τότε, ο δάσκαλος τον προσκαλεί σπίτι του για ένα έκτακτο μάθημα. Ο μαθητής, μόνος του πια, κλείνει τα μάτια κι αρχίζει να παίζει. Σχεδόν θεϊκά! Ο δάσκαλος τον πλησιάζει αργά, και απότομα του λύνει το μαντήλι. Εκείνος συνεχίζει να παίζει, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα.

«Και τώρα», του λέει, «είναι η ώρα σου! Παίξε! Δημιούργησε! Φτιάξε τη δική σου μουσική! Άνοιξε το δικό σου μονοπάτι!». Ο μικρός, πετάει κάτω τη παρτιτούρα και τα χέρια του κυριολεκτικά αρχίζουν να χορεύουν πάνω στα πλήκτρα. Μπαίνει σε μια έκσταση, σε μια εμπειρία απογειωτική για τον ίδιο και το δάσκαλο.

«Το ταλέντο σου σε τύφλωνε. Χρειαζόταν να του απαντήσεις με τον ίδιο τρόπο. Να εστιαστείς στην "τυφλή" δουλειά και στη σπουδή για να μπορέσεις να πετάξεις τόσο ψηλά. Και τώρα, σε καμαρώνω να πετάς! Ποτέ ένας μαθητής μου δε μ’ έχει κάνει τόσο περήφανο!», του είπε ο δάσκαλος σχεδόν κλαίγοντας.


Υ.Γ.: Τα σχόλια σας είναι σημαντικά και χρήσιμα αφού με «το μοίρασμα» όλοι ωφελούμαστε. Ο χώρος κάτω από το άρθρο προσφέρεται γι' αυτό το σκοπό. Αλλά για όσους προτιμούν να αφήσουν ένα πιο προσωπικό σχόλιο για τους δικούς τους λόγους ή μια ερώτηση κ.λ.π. μπορούν να το στείλουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση: fonipetaloudas@gmail.com.