Η Βίκυ Καλοφωτιά συναντά την Carly Findlay η οποία πάσχει από ιχθύαση. Ιχθύαση; Τι είναι αυτό;

Γράφει η Βίκυ Καλοφωτιά




Λένε, ότι κάθε φορά που κάποιος διανύει μια δύσκολη περίοδο στη ζωή του, πάντα έρχεται η στιγμή που κάτι εμφανίζεται μπροστά του και όλα ανατρέπονται. Μπορεί αυτό το «κάτι» να εμφανίζεται με τη μορφή ενός στίχου, μιας εικόνας ή ενός ανθρώπου που με τη δύναμη της ψυχής του διαδίδει στα πέρατα του κόσμου την ανάγκη να αγκαλιάσουμε το διαφορετικό, επαναπροσδιορίζοντας το αληθινά τέλειο. Ο λόγος για μια νεαρή κοπέλα από την Αυστραλία, την Carly Findlay, που πάσχει από μια σπάνια ασθένεια του δέρματος, την «Ιχθύαση» για την οποία δέχτηκε πρόσφατα μια ιδιαίτερα σκληρή επίθεση σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης με αφορμή μια φωτογραφία της. Κι όμως, η συγκεκριμένη εμπειρία την ενέπνευσε να δημιουργήσει μια ιστοσελίδα που απέσπασε το βραβείο «Φωνή 2013», συνεχίζοντας ακάθεκτη.
«Πιστεύω ότι είναι πολύ πιο σημαντικό να επιδιώκεις να είσαι έξυπνος, ευγενικός και ατρόμητος και όχι όμορφος εξωτερικά», δήλωσε στη μεταξύ μας συνομιλία. Και έχει δίκιο. Και το λέει αυτό κάποια, που επί χρόνια εντόπιζε την τελειότητα στους άριστους βαθμούς, στους «θησαυρούς» από άνθρακα και στην άψογη εξωτερική εμφάνιση φτάνοντας μέχρι το κρεβάτι του νοσοκομείου με τη διάγνωση της νευρικής ανορεξίας. Η τελειότητα όμως, έγκειται αλλού. Και η συνειδητοποίηση ήρθε ως μάθημα ζωής με τη μορφή ενός υπέροχου ανθρώπου, από τη μακρινή Αυστραλία…

«Χρειάστηκε αρκετός χρόνος μέχρι να φτάσω στο σημείο, όπου δεν με ανησυχούσε πλέον το τι σκέφτονταν οι άλλοι για εμένα. Εγώ γνωρίζω ποιά είμαι, αισθάνομαι άνετα και γεμάτη αυτοπεποίθηση με την εμφάνισή μου και εκπαιδεύω ενεργά τους ανθρώπους για το πώς είναι να ζει κανείς με μια ορατή διαφορά και μια χρόνια ασθένεια…», αναφέρατε πρόσφατα στην προσωπική σας ιστοσελίδα (http://carlyfindlay.blogspot.com), όπου περιγράφετε καθημερινά τη ζωή σας «αγκαζέ» με την «ιχθύαση». Πώς τα καταφέρατε να μετατρέψετε κάτι, που άλλους ανθρώπους ενδεχομένως να τους αποθάρρυνε, σε σκαλοπάτι προς την επιτυχία και τη βίωση της ζωής στο έπακρο;

«Πέρασα πολύ χρόνο μόνη μου και έτσι, κάνοντας παρέα με τον εαυτό μου, δεν δυσκολεύτηκα ιδιαίτερα να εξοικειωθώ μαζί του. Επίσης, συνέχισα να ζω μια «φυσιολογική» ζωή – μελετώντας, γράφοντας και διατηρώντας φιλίες και με αυτόν τον τρόπο έφτασα σε ένα επίπεδο προσωπικής επιτυχίας, στο οποίο πολλοί άνθρωποι ποτέ δεν πίστευαν ότι θα έφτανα. Πριν από μερικά χρόνια, ξεκίνησα να εργάζομαι στο νοσοκομείο ως μέντορας για νέους ανθρώπους που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες. Ήταν εκείνη η περίοδος κατά την οποία ταυτίστηκα με το να έχει κανείς μια χρόνια ασθένεια διότι ένιωθα να συμπάσχω με τις ιστορίες τους – αφού κι εγώ η ίδια βίωνα κάτι αντίστοιχο με αυτό που αντιμετώπιζαν εκείνοι. 


Κατόπιν, ξεκίνησα να γράφω πολλά πάνω στο θέμα του πώς είναι να ζει κανείς διαθέτοντας μια διαφορετική εμφάνιση και έχοντας ερεθισμένο δέρμα, κάτι που δίδαξε και σε εμένα πολλά για τον εαυτό μου. Το θέμα της διατριβής που εκπόνησα μέσα στα πλαίσια του μεταπτυχιακού μου στην επικοινωνία, αφορούσε στο πώς το να γράφω στην προσωπική μου ιστοσελίδα, μου έδωσε μια αίσθηση ταυτότητας. Από την περίοδο που άρχισα να γράφω στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, έχω μιλήσει σε διαφορετικά ακροατήρια στην Αυστραλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο και κέρδισα βραβεία για το γράψιμό μου, κάτι που με κάνει να νιώθω πολύ περήφανη. Παίρνω τις άσχημες εμπειρίες μου και γράφω γι’αυτές αποφορτίζοντας συγχρόνως το μυαλό μου από τις σκέψεις και εκπαιδεύοντας άλλους. Επιπρόσθετα, κερδίζω και κάποια χρήματα για τα όσα γράφω, κάτι το οποίο λειτουργεί πάντοτε ως μία επιπλέον ενίσχυση!»

Περιγράψτε μας λίγο την καθημερινότητά σας. Ποιό είναι το πρώτο πράγμα που σκέφτεστε, όταν αντικρίζετε κάθε πρωί τον ήλιο; Εργάζεστε, διασκεδάζετε, δραστηριοποιείστε κοινωνικά, όπως κάθε άνθρωπος. Υπάρχει αλήθεια κάτι, το οποίο δυσκολεύεστε να πραγματοποιήσετε λόγω της ιχθύασης;

«Είναι αναγκαίο να κάνω ντους δύο φορές την ημέρα έτσι ώστε να απομακρύνω το ανώτερο στρώμα της επιδερμίδας και κατόπιν αλείφω όλο μου το σώμα με παραφίνη. Αυτή η διαδικασία διατηρεί το δέρμα μου ενυδατωμένο και έτσι δεν κινδυνεύει να σπάσει και επίσης προστατεύεται και από τις μολύνσεις. Με μια χτένα, απομακρύνω τα λεγόμενα «λέπια» από το τριχωτό του κεφαλιού μου και με ελαφρά χτυπήματα αφαιρώ την επιπλέον ποσότητα παραφίνης από το σώμα μου για να αποφύγω να μεταφερθεί στα ρούχα μου και να τα κάνει να παρουσιάζουν μια μάλλον λαδωμένη όψη. Αν υπάρχει κάποιος ερεθισμός ίσως χρειαστεί λίγο παραπάνω χρόνος για να φτάσω στη δουλειά μου, αλλά τις περισσότερες ημέρες ο απαιτούμενος χρόνος για τη συγκεκριμένη διαδικασία είναι περίπου μια ώρα. Εργάζομαι με πλήρη απασχόληση, παράλληλα γράφω, δίνω ομιλίες και μένω μόνη μου. Έχω έναν σύντροφο, πολλούς φίλους και μου αρέσει να μαγειρεύω, να γευματίζω έξω, να παρακολουθώ από κοντά μουσικές μπάντες και να ταξιδεύω. Μάλιστα, τον επόμενο μήνα πρόκειται να ταξιδέψω στο εξωτερικό. Πραγματικά δεν υπάρχουν πολλά, τα οποία η ιχθύαση με εμποδίζει να κάνω. Είμαι προσεκτική όταν εκτίθεμαι στον ήλιο (καλύπτω το σώμα μου και φοράω καπέλα), φροντίζω να εξασφαλίζω αρκετή ξεκούραση για τον εαυτό μου και πίνω μεγάλες ποσότητες νερού. Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που αισθάνομαι κουρασμένη.» 

Μέσα από την πρόσφατη περιπέτειά σας, στην ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης «Reddit», αντιμετωπίσατε τη σκληρότητα μιας ομάδας ανθρώπων με αξιοζήλευτο θάρρος και τόλμη και η φωνή σας ακούστηκε παγκοσμίως. Από πού αντλεί κανείς τόση δύναμη ψυχής έτσι ώστε να αντιμετωπίζει προς όφελος του ιδίου και των συνανθρώπων του, τόσο δύσκολες καταστάσεις;

«Οι γονείς μου ήταν υπέροχοι στο να μου εμφυσήσουν το αίσθημα της αυτοπεποίθησης και της αντοχής. Ακόμη, έχω έναν εξαιρετικά ευρύ κύκλο φίλων και έναν τρυφερό σύντροφο και έτσι εστιάζω σε όλα αυτά παρά στο να στέκομαι σε αρνητικούς και σκληρούς ανθρώπους, που εισέβαλλαν με κάποιον άσχημο τρόπο στη ζωή μου. Σκέφτηκα ότι θα ήταν πολύ καλύτερα να γράψω μια ξεκάθαρη απάντηση για να κοπεί μια και καλή το νήμα της σύνδεσης με την ιστορία του «Reddit» παρά να θυμώσω. Αν είχα τη δυνατότητα να παραπέμψω τους ανθρώπους απευθείας στην προσωπική μου ιστοσελίδα για να τους δείξω την πραγματική ιστορία του πώς είναι να ζεις με την ιχθύαση και να τους κάνω να σταματήσουν να με κρίνουν και να βγάζουν ανυπόστατες διαγνώσεις βασιζόμενοι μόνο σε μια φωτογραφία μου, τότε αυτό ίσως θα απομάκρυνε ένα μεγάλο τμήμα της συγκέντρωσης της προσοχής στα κακοήθη σχόλια που έλαβαν χώρα στα πλαίσια μιας ομαδικής, δημόσιας συνομιλίας. Κάποιοι άνθρωποι μου είπαν ότι προσήλθαν εκ των υστέρων στη συνομιλία αυτή στο «Reddit» με σκοπό να χλευάσουν αλλά αντί γι’αυτό έμαθαν κάτι και αυτό αποτελεί κάτι που το βρίσκω καταπληκτικό.»

Μπορεί ο άνθρωπος στις μέρες μας να έχει εξελιχθεί σε όλα τα επίπεδα κι όμως φαίνεται να αδυνατεί να αγκαλιάσει το διαφορετικό και να επηρεάζεται από στερεότυπα και προκαταλήψεις. Πού αποδίδετε την εν λόγω μικρόψυχη τακτική και τι πιστεύετε ότι χρειάζεται προκειμένου να εξοικειωθούν οι άνθρωποι περισσότερο με την αποδοχή του διπλανού τους;

«Θεωρώ πως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι χώροι διαφήμισης δίνουν αρκετά μεγάλη σημασία στην εξωτερική ομορφιά. Υπάρχει γενικά η προσδοκία να δείχνει κανείς άψογος, να διαθέτει τέλειο δέρμα και ένα κενό μεταξύ των μηρών. Αυτό είναι μια εξιδανικευμένη επιδίωξη και σαφώς όχι ένα υγιές κατόρθωμα. Πιστεύω ότι είναι πολύ πιο σημαντικό να επιδιώκεις να είσαι έξυπνος, ευγενικός και ατρόμητος.» 

Τι θα λέγατε σε έναν άνθρωπο που φοβάται να βγει έξω στη ζωή και να δηλώσει δυναμικά το παρόν διεκδικώντας τα όνειρά του, επειδή ίσως νιώθει αδύναμος και χωρίς αυτοπεποίθηση λόγω κάποιας ασθένειας που τον ταλαιπωρεί και παλεύει να ξεπεράσει;

«Να πιστεύει στον εαυτό του και τα πράγματα θα πάνε καλά. Έχω φτιάξει και ένα σχετικό βίντεο, στο youtube(http://youtu.be/kotzn7YbSiA),το οποίο θεωρώ ότι τα λέει πραγματικά όλα και αξίζει να το παρακολουθήσει κανείς.» 

Συνεργάζεστε με διαφόρους φορείς για να ενημερωθεί ο κόσμος σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, για την ιχθύαση και να εμπνευστούν-πάσχοντες και μη-να αξιοποιήσουν τη ζωή τους στο έπακρο και να πετύχουν όλα όσα επιθυμούν. Μιλήστε μας για τη δράση σας και ποιες παραμέτρους αυτή περιλαμβάνει.

«Έχω ήδη συνεργαστεί με αρκετούς οργανισμούς και σωματεία, συμπεριλαμβανομένων και ειδικών ομάδων υποστήριξης ατόμων που πάσχουν από ιχθύαση και ποικίλες ιδιομορφίες στην εξωτερική εμφάνιση, καθώς επίσης και με γενετικά προγράμματα. Επιπρόσθετα, συνεργάζομαι και με το νοσοκομείο, όπου επισκέπτομαι, προκειμένου να διοργανώνουμε από κοινού την παράδοση ακαδημαϊκών διαλέξεων.» 

«Είναι το όνειρό μου να κάνω μια θετική διαφορά στον κόσμο», έχετε δηλώσει. Με ποιόν τρόπο καθίσταται κάτι τέτοιο εφικτό; Κατά πόσο θεωρείτε ότι έχετε κατορθώσει να πραγματοποιήσετε το συγκεκριμένο όνειρο;

«Έγινα δημοσιογράφος – κάτι το οποίο ήταν το όνειρό μου από παιδί. Έκανα τους ανθρώπους να σκεφτούν πώς είναι να ζει κανείς με μια ορατή ιδιαιτερότητα και επίσης τους έκανα να σκεφτούν σχετικά με το πώς αντιδρούν απέναντι σε κάποιον που φαίνεται διαφορετικός. Βοήθησα αρκετούς να διηγηθούν τις ιστορίες τους από τη ζωή τους με την ιχθύαση. Το ότι αποφάσισα να πω τη δική μου προσωπική ιστορία, τους μετέδωσε αυτοπεποίθηση να διηγηθούν και τη δική τους. Επίσης, έχω συνεργαστεί με κάποιες φιλανθρωπικές οργανώσεις μέσα από την προσωπική μου ιστοσελίδα και αυτό είναι κάτι για το οποίο νιώθω ιδιαίτερα περήφανη. Είναι όμορφο να είμαι σε θέση να προσφέρω το χρόνο μου και τους τρόπους διαμόρφωσής του προκειμένου να συνδράμω σε έναν σκοπό.»

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας για το παρόν και το άμεσο μέλλον;

«Όπως ανέφερα και παραπάνω, σκοπεύω να πραγματοποιήσω ταξίδια στο εξωτερικό. Επίσης, επιθυμώ να γράψω και ένα βιβλίο, μια γραπτή αφήγηση αναμνήσεων και αυτοβιογραφικών στοιχείων.»

Η διαδικτυακή απάντηση της Carly σε όσους την είχαν αποδοκιμάσει εξαιτίας της εξωτερικής της εμφάνισης, στον ιστότοπο του «Reddit»

«Ήξερα πως αργά ή γρήγορα κάποιος θα χρησιμοποιούσε προσβλητικά τη φωτογραφία μου και θα γελούσε με την εμφάνισή μου. Για πολλά χρόνια αυτός ήταν και ο λόγος που δεν τολμούσα να μοιραστώ κάποια φωτογραφία μου στο διαδίκτυο. Σήμερα και έχοντας πια αποδεχτεί πλήρως τον εαυτό μου χάρη στην υποστήριξη που έχω αισθανθεί, δεν με νοιάζει καθόλου ακόμη και αν με αποκαλείτε «αστακό». Η αγάπη και η δύναμη που με περικυκλώνει στη ζωή μου είναι πολύ πιο σημαντική και με προστατεύει από οποιαδήποτε κοροϊδία στο «Reddit». Nαι, έχω ιχθύαση και αυτό προκαλεί αυτό που βλέπετε στην φωτογραφία αλλά δεν πρέπει να σας ξενίζει και να κάνετε κριτική. Εγώ είμαι υπερήφανη για την ιστορία μου και για μένα τα ευγενικά σχόλια συμπαράστασης είναι πολύ πιο σημαντικά από το μίσος των υπολοίπων. Αυτούς που έγραψαν κάτι όμορφο, τους ευχαριστώ!».

Τέλος, ήρθαμε σε επικοινωνία με δύο ειδικούς επιστήμονες για να μας καταθέσει ο καθένας από τη σκοπιά του δικού του αντικειμένου, την επιστημονική άποψή του επί του θέματος:

 • Τηλέμαχος Ανθόπουλος, Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, Πρόεδρος Επαγγελματικής Ένωσης Ελλήνων Δερματολόγων-Αφροδισιολόγων: «Ο όρος “Ιχθύαση”, παραπέμπει σε μια κληρονομική ασθένεια κατά την οποία πρόκειται ουσιαστικά για μια διαταραχή της κεράτινης στιβάδας του δέρματος, που εμποδίζει την απόπτωση των κυττάρων της επιδερμίδας προκαλώντας μια πάχυνσή της, ενώ είναι επίσης σύνηθες να εμφανίζονται και ρωγμές ανάμεσα στις διάφορες περιοχές του δέρματος. Η ονομασία της προήλθε από την όψη που εμφανίζει το δέρμα, με την παρουσία “λεπιών” που καλύπτουν την επιφάνεια της επιδερμίδας, θυμίζοντας εκείνη ενός ψαριού. Το κύριο σύμπτωμα είναι η ξηροδερμία και αποτελεί μια πάθηση του δέρματος που είναι πιθανό να εμφανιστεί από τη γέννηση αλλά και στη μετέπειτα πορεία της ζωής του ανθρώπου και προσβάλλει και τα δύο φύλα ανεξαιρέτως. Σε εξαιρετικά βαριές μορφές μπορεί να προκληθεί κώφωση ή ακόμη και θάνατος, αλλά τέτοιες περιπτώσεις είναι υπερβολικά σπάνιες. Σε καμία περίπτωση πάντως η συγκεκριμένη ασθένεια δεν μεταδίδεται, καθώς όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, είναι κληρονομική. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, δεν υπάρχει κάποια αποτελεσματική θεραπεία που μπορεί να χορηγηθεί για να απαλλαγεί ο ασθενής οριστικά από τα συμπτώματα. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε σαν δερματολόγοι, είναι να χορηγήσουμε διάφορα οξέα, ελαιώδη διαλύματα και παράγωγα της βιταμίνης Α, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος που είναι η λίπανση του δέρματος προκειμένου να διατηρείται ενυδατωμένο και να προστατεύεται από διάφορες μολύνσεις. Τέλος, σαν Πρόεδρος της Επαγγελματικής Ένωσης Ελλήνων Δερματολόγων και Αφροδισιολόγων, θα ήθελα να τονίσω ιδιαίτερα ότι σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για τέτοιου είδους σοβαρές παθήσεις του δέρματος, είτε για λιγότερο σοβαρά περιστατικά, όπως η ακμή, η τριχόπτωση ή οι παθήσεις των ονύχων, είναι απαραίτητο ο καθένας μας να απευθύνεται αποκλειστικά στους ειδικούς επιστήμονες που είναι μόνο οι δερματολόγοι, έτσι ώστε να αποφεύγονται τακτικές που αποσκοπούν καθαρά και μόνο σε εξαπάτηση και παραπλάνηση των ασθενών»

.• Χαράλαμπος Πετράς, Διευθυντής του Διεπιστημονικού Κέντρου Ψυχοθεραπείας «Στήριξη»: Από τον αποκλεισμό στην κοινωνικοποίηση, δρόμοι ζωής.
«Η προσπάθεια για ένα καλύτερο μέλλον είναι μια προσπάθεια προσανατολισμένη στο μέλλον, στην επιβίωση, τη φυσική και ψυχοσυναισθηματική μας ανάπτυξη. Συχνά, άνθρωποι με ιδιαίτερα προβλήματα υγείας, ανατομίας αλλά και ψυχικές διαταραχές βρίσκουν τελικά τον προσανατολισμό τους και από την απομόνωση και τον αποκλεισμό, σχεδιάζουν μια πορεία προς την αποδοχή. Με την ανάληψη ρόλων και την ανάπτυξη παραγωγικών συμπεριφορών, διαχειρίζονται την αρχική τους αδυναμία και τελικά βιώνουν μια ολοκληρωμένη κοινωνική και προσωπική ζωή. Τι συμβαίνει ωστόσο και ενώ μερικοί άνθρωποι τα καταφέρνουν, άλλοι παραμένουν αβοήθητοι; Οι παράγοντες είναι πολλοί και πολύπλοκοι. Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά η κατανόηση της Ανθρώπινης Προσωπικότητας από τον Alfred Adler και η έννοια της μαθημένης αβοηθητότητας (Learned Helplessness), όπως την περιγράφει ο M. Seligman.

Ο Alfred Adler, υπερβαίνοντας ο ίδιος τους περιορισμούς της ψυχαναλυτικής σχολής εντός της οποίας εκπαιδεύθηκε, πρότεινε μια εξήγηση για την ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας πιο θετική και αισιόδοξη από τον ατέρμονο αγώνα επικράτησης απέναντι στο άγχος και τα ένστικτα. Για τον Adler, από τη γέννησή μας βιώνουμε ένα αίσθημα κατωτερότητας, καθώς δεν διαθέτουμε δυνάμεις, γνώσεις και δεξιότητες να επιβιώσουμε αυτόνομα. Γεννιόμαστε επομένως και κατέχουμε μια θέση αδυναμίας την οποία οφείλουμε να ξεπεράσουμε με την ανάπτυξη σωματικών και ψυχολογικών δεξιοτήτων. Στην Αντλεριανή οπτική, η τάση αυτή για υπέρβαση των αδυναμιών και των ελλειμμάτων, προκύπτει από το κίνητρο για ολοκλήρωση και ανάπτυξη στη ζωή, σωματικά και ψυχοκοινωνικά. Αν θα συμβεί τελικά αυτό ή όχι, εξαρτάται από την προσωπικότητα του καθένα μας, δηλαδή του τρόπου ζωής που διαμορφώνει μέσα από την προσπάθειά του ή μη, για να ξεπεράσει τις αδυναμίες του.

Η διαρκής και επίμονη προσπάθεια να ξεπεράσει κανείς τις αδυναμίες του, συμβάλλει στην καλλιέργεια νέων δυνατοτήτων που ισορροπούν το αρχικό έλλειμμα και συχνά το ξεπερνούν κατά πολύ. Έτσι, εγκαθίσταται συνολικά ένας σταθερός τρόπος ζωής που περιλαμβάνει συμπεριφορές όχι μόνον προσαρμογής και επιβίωσης, αλλά ανάπτυξης, αναγνώρισης και πιθανώς επιτυχίας. Μέσα από τον οραματισμό ενός επιθυμητού μέλλοντος, οι άνθρωποι μπορούν να ξεπεράσουν τις αρνητικές τους ιδιαιτερότητες, σωματικές ή ψυχολογικές και να επιτύχουν στόχους. Ωστόσο, αν δεν μπορούν να “δουν” πέρα από τον περιορισμένο χώρο της αδυναμίας τους, θα παραμείνουν δέσμιοι σε φαύλους κύκλους ανατροφοδότησης του προβλήματος.

H ψυχολογική κατάσταση της «μαθημένης αβοηθητότητας» (Learned Helplessness) αποτελεί έναν αρνητικό τρόπο ζωής, θα λέγαμε, από αντλεριανή σκοπιά. Στα πλαίσια της Θετικής Ψυχολογίας και του συμπεριφορισμού, είναι η κατάσταση εκείνη στην οποία οι άνθρωποι αδυνατούν να ενεργοποιηθούν για να ξεπεράσουν αδυναμίες και απογοητεύσεις, καθώς έχουν “μάθει”, έχουν πειστεί από επαναλαμβανόμενα αρνητικά ερεθίσματα, ότι δεν μπορούν να ελέγξουν το μέλλον. Έχουν πειστεί ότι δεν μπορούν να υπερβούν τον πόνο και την ιδιαιτερότητά τους. Μια τέτοια πεποίθηση οδηγεί σε απροθυμία και αυτό-ακύρωση κάθε προοπτικής για αλλαγή και ενδυνάμωση. Μέρος του προβλήματος ή της λύσης; Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, τα παραπάνω σχήματα ερμηνείας χαρακτηρίζονται από μερικότητα. Δηλαδή, δεν αρκούν από μόνα τους για να εξηγήσουν απόλυτα τη ζωή ενός ανθρώπου. Γι αυτό, χρειαζόμαστε την εμπεριστατωμένη αξιολόγηση από ειδικούς και την βοήθειά τους».

Ακολουθεί το βίντεο της Carly Findlay





Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Schultz D., & Schultz S., (2009). Theories of Personality. Wadsworth (10th ed.). Seligman, M. E. P. (1972). Learned helplessness. Annual Review of Medicine, 23(1), 407-412.