«Οι μετοχές της αλληλεγγύης θα ανέβουν ακόμα πιο ψηλά»

Συνέντευξη στη Γεωργία Λινάρδου

Ανάμεσα σε ανήθικους καλπασμούς και υποκριτικές ευγένειες, που αλίμονο πόσο ευθύνονται για το λέρωμα του κόσμου, αναζητώ ένα «πνεύμα φωτεινό», από αυτά που τόσο λείπουν... 

Ρωτώ τον συγγραφέα Δημήτρη Ποταμιάνο, διδάκτορα Ιστορίας στο Παρίσι και ομότιμο καθηγητή Επικοινωνίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, τι σημαίνει «πνεύμα φωτεινό». 

Απαντά: «Ο άθεος, με την έννοια ότι δεν χρειαζόμαστε πια κανένα δεκανίκι για να κάνουμε την ενάρετη και εν τ' αυτώ ηδονική, σύντομη έστω, πορεία μας σ' αυτόν τον κόσμο». 

Το λέει εκείνος που, όταν σκαλίζει το χώμα στο μποστάνι του, είμαι σίγουρη πως συναντά τον όποιο θεό. 

Πριν από καιρό άφησε την τσιμεντένια απληστία της Αθήνας και εγκαταστάθηκε στην Αίγινα. Αφοσιωμένος στα βιβλία, στα γραπτά του, τις φιλοσοφικές αναζητήσεις και, κυρίως, στον πολιτισμό της μαγειρικής, ο καθηγητής Ποταμιάνος είναι ένας ξεχωριστός άνθρωπος, η ευγένεια ψυχής του οποίου δεν απαιτεί ιδιαίτερες συστάσεις (δεκανίκια)... 

Αναζητήσατε καθαρό χώμα... 

«Γύρω απ' τα σπίτια μας και τα δημόσια κτήρια, λίγο χώμα, βρε αδέλφια, επιτέλους. Οχι μόνο τσιμέντο, ασφαλτοστρώσεις και πλακάκια. Δόξα και τιμή στον Καλατράβα, που επέμεινε γύρω από το Ολυμπιακό Στάδιο να μείνει άθικτο το χώμα. Όπως εμπρός στη Notre Dame και στο Λούβρο του Παρισιού». 

Αναμνήσεις 

Γεννήθηκε στην Αθήνα, μα νοιάζεται και για την κεφαλλονίτικη καταγωγή του. Τα παιδικά χρόνια έχουν γεύση Bavaroise ή «Μπαβάρα», όπως την έλεγε χαϊδευτικά και θριαμβευτικά συνάμα ο πατέρας του. «Μου μένει όμως και μια στυφή γεύση, την οποία έχω περιγράψει στη νουβέλα μου "Ο καθαρός αέρας", από τον αποκλεισμό των ιθαγενών φίλων μας από τους εσωτερικούς χώρους του σπιτιού μας, των εποίκων της Κηφισιάς». 

Μετά τις σπουδές Ανθρωπολογίας στο Παρίσι, γνωρίσατε καλύτερα τους ανθρώπους; 

«Τι ωραία που το διατυπώνετε το ερώτημα! Οι σπουδές της Ανθρωπολογίας είναι αφ' ενός μεν κρανία, κόκαλα, δόντια, αφ' ετέρου δε δομές, θεσμική και τελετουργική οργάνωση. Σπουδαία πράγματα, δεν λέω, αλλά από δίπλα εξίσου σημαντικά -όχι μόνο για τον άνθρωπο, παρά και για τον ανθρωπολόγο- είναι τα δρώντα άτομα. Που λίγο μ' ενδιαφέρει, βέβαια, αν έχουν ψυχή, αλλά πάντως έχουν επιλογές, ευρηματικότητα και συχνά ωραία ανατρεπτική διάθεση. Τα συμμερίστηκα κατά το δυνατόν όλα αυτά, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές μου, που δεν τέλειωσαν βέβαια ποτέ». 

Επιρροές 

Από ποιους σημαντικούς διδαχθήκατε; 

«Έπαθα (με την καλή έννοια) κι έμαθα πρώτα απ' όλα από τις μεγάλες μου αγάπες... Ξεφεύγοντας από τις "μη συμβατικές" επιρροές, στην κουβέντα μπαίνουν "σπουδαίοι γλωσσολόγοι/φωνολόγοι". Ο Διονύσιος Σολωμός έγραφε: "Πάρεξ ελευθερία και γλώσσα"». 

Αυτός ήταν ο μπούσουλας του καθηγητή. 

«Χωρίς να το πολυκαταλαβαίνω στην αρχή, οδηγήθηκα από την έμφυτη γλωσσική ικανότητά μας -κατά Τσόμσκι- στον έμφυτο ηθικό κώδικα που διέπει τις συμπεριφορές μας (κι ας λένε ό,τι θέλουν οι "νοσταλγοί της λάσπης"). Συνάντησα στη διαδρομή από τους παλιούς (τους δικούς μας -τόσο το καλύτερο) τον Αντιφώντα και τον Επίκουρο, κι από τους νεότερους τον Κοντορσέ και τον Ν. Ελίας (μεσούσης της τρομοκρατικής λαίλαπας ο πρώτος και της ναζιστικής θηριωδίας ο δεύτερος, δεν έπαψαν να εμπιστεύονται τη διαδικαστική ανέλιξη του πολιτισμού). Ελάσσονες ίσως μορφές εδώ, αλλά εξίσου γοητευτικές, ο προσηνέστατος υπερασπιστής του δικαιώματος των "πολλών" στην απολαυστική εμπειρία, Ζ. Λιποβετσκί, και ο Τζ. Κάρεϊ, που ξήλωσε το σκιάχτρο της "μάζας", παρουσιάζοντάς το ως μια ανοίκεια φοβική κατασκευή των διανοουμένων και άλλων προνομιούχων μελών της ελίτ...». 

Κατόπιν οι δείκτες κοντοστάθηκαν στην «ευλογημένη ώρα της εξελικτικής πρότασης από τον Δαρβίνο και τους νεοδαρβινιστές, μέχρι τον Φ. Χάγιεκ, εισηγητή της ακουσίως προκύπτουσας τάξης». 

Η σπαζοκεφαλιά του Μ. Νόβακ παραμένει: «Στη δίχως τέλος αναζήτηση τροφής, στέγης και ζευγαρώματος, πώς είναι δυνατόν ένα άτομο να παραμερίζει τις δικές του ανάγκες για να βοηθήσει κάποιον άλλο;». 

Η κουβέντα περιστρέφεται γύρω από το βιβλίο του «Αλληλέγγυες μέρες» (εκδόσεις Ποταμός)... 

Αλληλεγγύη 

Μπορούν οι μέρες μας να γίνουν αλληλέγγυες όταν επιμένουμε να στοιβάζεται σε ένα μικρόκοσμο με στενή ψυχή και μακρόσυρτη υποκρισία, στοχεύοντας σε λεπτομέρειες ασήμαντες για τη ζωή, αλλά που ιντριγκάρουν, και όταν η αλληλεγγύη ενίοτε καθοδηγείται από μη ηθικά κίνητρα; 

«Οχι μόνο μπορούν, αλλά είμαι πεπεισμένος πως οι μέρες μας είναι, περισσότερο από ποτέ, αλληλέγγυες. Εντελώς ρεαλιστικά εκτιμώ πως, καθώς καταρρέει η παλιά, εικονική πάντα πραγματικότητα, με τα αιμοχαρή φαντάσματα της πατρίδας, της θρησκείας και δεν συμμαζεύεται, και αναδεικνύεται ένας νέος, προσομοιωτικός κι αυτός, αλλά πολύ πιο φιλήσυχος και αγαπησιάρικος κόσμος, οι μετοχές της αλληλεγγύης θα ανέβουν ακόμα πιο ψηλά. Τελευταίως, ο γιος μου ο Στέφανος, κάθε φορά που παρατηρεί -όπως κι εσείς- τη μικροψυχία και την υποκρισία γύρω του, δεν διστάζει ν' αναφωνήσει περιπαικτικά, αλλά και μάλλον καλοπροαίρετα: Αλληλέγγυες μέρες!... Υπάρχουν όμως κι εξαπλώνονται διαρκώς -πώς να το κάνουμε;- τα δίκτυα που διευκολύνουν την πρόσβαση στη γνώση και στις άλλες χαρές της ζωής και συντελούν στην ανάδειξη και εδραίωση -επιτέλους- της "συλλογικής ευφυΐας". Α, και μην περιμένετε ντε και καλά την πλήρη ανιδιοτέλεια. Πάει κόντρα στο χαρισάμενο ένστικτό μας της αυτοσυντήρησης». 

Η «αισθητική αυτοάμυνα» μπορεί να παλέψει με τη «λεγεώνα του κακού»; 

«Αν δεν σας πείθει η διαδρομή που σκιαγράφησα, δοκιμάστε μόνη σας την αισθητική αυτοάμυνα. Μην πληρώνετε, λόγου χάρη, το λογαριασμό στο εστιατόριο που κακοφάγατε, ακόμα κι αν, πεινώντας, έχετε μισοαδειάσει το πιάτο. Θέλει βέβαια αρκετή τόλμη, αποφασιστικότητα και επιφυλακή, κυρίως ώστε να βάζει κανείς κάθε φορά στη θέση τους τους τζαναμπέτηδες και τζαμπατζήδες -που συμφωνώ μάλιστα ότι κατά έναν τρόπο ευδοκιμούν, απομυζώντας τη συνεργασία των καλότροπων ατόμων-, καθώς και τους αμετανόητους "θεωρητικούς" υπερασπιστές των λογής λογής "δαιμόνων"»

Αν κάπου στο δρόμο τον συναντήσετε, μιλήστε του. Θα σας χαμογελάσει και είμαι σίγουρη πως από τη συνάντηση σοφότεροι θα βγείτε... 

Πηγή: ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ-ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ