Δεν μπορεί να συμβαδίσει με τα τυπικά. Ένας λαθραίος αναζητητής με στόχο το καλύτερο για τα παιδιά είναι ο συγγραφέας Γιώργος Αντωνάκης.

Γράφει η Αιμιλία Πανταζή



Όταν έχεις ως βιώματά σου, κινήσεις, ήχους, “ζωντανά” της φύσης, παιχνίδι, χώρο και χρόνο απέραντο... Όταν οι σχολικές σου εκδρομές άγγιζαν ποτάμια και βουνά, ενώ οι εναλλαγές των εποχών σε στιγμάτισαν ως άνθρωπο… Τότε, με ποιο τρόπο επιλέγεις να σταθείς σε μια τάξη και να σε αποδεχθούν τα παιδιά;
Την απάντηση, ο δάσκαλος και συγγραφέας Γιώργος Αντωνάκης, την βρήκε μέσα του…

Γεννήθηκε σε ένα ορεινό χωρίο του Ρεθύμνου. Για εικοσιπέντε χρόνια δίδασκε στο δημοτικό σχολείο της γειτονιάς του, σε πόλη των Αθηνών. Φρόντισε να δημιουργηθούν δεσμοί μεταξύ των συναδέλφων και των γονιών. Επισκέψεις στα σπίτια τους, συζητήσεις εκ βαθέων...


«Είναι αστείο να περιορίζεσαι σε βαθμούς και ξερές γνώσεις.  Ήθελα να βοηθήσω τα παιδιά.»

Δεν ξέρει εάν ήταν καλός δάσκαλος.  Σίγουρα δεν ήταν εκείνος που θα «διδάξει τα παιδιά συστηματικά…»


«Έχουμε εκλογικέψει τη ζωή μας, προσεγγίζοντάς τα με νοοτροπία ενηλίκου. Ξεχάσαμε το παιχνίδι, τη φαντασία, τη μεταφυσική υπόσταση του ανθρώπου. Εάν δεν ξαναβρούμε τον εαυτό μας ολοκληρωμένο και ισορροπημένο, δεν θα μπορέσουμε να τα καταφέρουμε.»

Ένας φωτισμένος καθηγητής του στην παιδαγωγική ακαδημία του δίδαξε… πώς να διδάσκει.

«Πραγματοποιούσα δραματοποίηση στην τάξη. Μοίραζα ρόλους στα παιδιά. Για να καταλάβεις, όταν πυροβολούσαν τον "Παπαφλέσσα" και έπεφτε κάτω, έπρεπε να ενθουσιάσει με την ερμηνεία του. Έπαιζα μαζί με τα παιδιά.»

Δύσκολο το εγχείρημα…

«Υπάρχει ο φόβος να μην μπορείς να επανέλθεις στο κλασσικό μάθημα. Παράλληλα, αντιμετωπίζεις την κριτική των συναδέλφων, του διευθυντή και ιδιαίτερα των γονέων.
Υπάρχει σύγχυση στους γονείς. Ξεφύγαμε από την παραδοσιακή παιδαγωγική και δε πήγαμε πουθενά…»



Οι γονείς σε σύγχυση, τα παιδιά τι αναζητούν;


«Ένα σχολείο που δεν υπάρχει. Θέλουν παιχνίδι, επαφή με τη φύση,  να επικοινωνήσουν μέσα από ομάδες, θέατρο, μουσική, κι αυτά δεν τα βρίσκουν. Κι αν τα βρουν, θα ορίζονται από το σχολικό πλαίσιο της συσσωρευμένης γνώσης, των εξετάσεων, του άγχους. Οι μαθητές δεν χαίρονται το σχολείο.»




Το σημαντικότερο πρόβλημα του σύγχρονου δασκάλου;

«Να γίνει υπερήρωας. Πως να λύσει τα προβλήματα της οικογένειας και της κοινωνίας, τα οποία μεταφέρονται στο σχολικό περιβάλλον; Γονείς και υπηρεσία έχουν μεγάλες προσδοκίες από αυτούς, με αποτέλεσμα να νιώθουν πιεσμένοι. Οι περισσότεροι δάσκαλοι έχουν τις γνώσεις, γνωρίζουν τι θέλουν τα παιδιά και θα έπρατταν διαφορετικά, αλλά αναγκάζονται να περιοριστούν. Όποιος τολμάει να κάνει κάτι εναλλακτικό, ρισκάρει.» 

Δεν ξεχνά όμως και την άλλη πλευρά…

«Έβλεπα συναδέλφους να βγαίνουν από την τάξη ζαλισμένοι και σκυθρωποί. Ο δάσκαλος πρέπει να μάθει να παίρνει από τα παιδιά, όχι μόνο να δίνει.»

«Γίνεται να μην αγαπάς την ποίηση και να την διδάσκεις;  Να αρκείσαι σε αναλύσεις ποιημάτων, βιογραφιών, και στο τέλος, να οδηγείς τα παιδιά στο να την αντιπαθήσουν;»  



Η γλώσσα φθείρεται...

«Η ελληνική γλώσσα συρρικνώνεται, έγινε μη επικοινωνιακή. Δεν μπορείς να μπαίνεις στην τάξη και να μιλάς σαν να δίνεις διάλεξη. Πρέπει να ανακαλύψεις τη γλώσσα που θα αγγίξει τα παιδιά. Δύσκολο, αφού δεν την κατέχουμε οι ίδιοι.»


Θυμάται ανθρώπους αγράμματους, να χρησιμοποιούν λεξιλόγιο παρμένο από το κρητικό θέατρο, να εκφράζονται με το σώμα για πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητάς τους, να θεωρούν ντροπή το να μην τραγουδάς. «Παρόλα τα βιοτικά τους προβλήματα, παρέμεναν αισιόδοξοι.» 

Τι λείπει από την εκπαίδευση; Από τη ζωή μας γενικότερα;

«Η "τρέλλα" που έχουν τα παιδιά και προσπαθούμε να τους την αφαιρέσουμε.
Βρισκόμαστε σε φάση έρευνας. Ψάχνονται οι άνθρωποι με τη λογική, γι αυτό δεν δρουν.»

«Είμαστε άψυχοι. Ούτε αγαπάμε, ούτε μισούμε, ούτε ενθουσιαζόμαστε, μια σχεδόν νεκρή κατάσταση. Ή, έχουμε αισθήματα και φοβόμαστε να τα εκφράσουμε. Οι άμυνές μας διογκώθηκαν. Μένουμε έρμαια των τηλεοπτικών, δημοσιογραφικών, οικονομικών κυκλωμάτων. Ας προσπαθήσουμε να βρούμε ο ένας τον άλλον. Ας κάνουμε έστω μικρά βήματα.»

Η σκέψη του δασκάλου από την έδρα. Η δική του προσπάθεια…

«Αυτά τα παιδιά θα ζήσουν σε ένα σκληρό κόσμο. Χρειάζεται να εφοδιαστούν με όσα "όμορφα" δημιούργησε ο άνθρωπος στην ιστορική του πορεία.  Όταν βρεθούν σε αδιέξοδο, να καταφύγουν σε αυτά. Διαφορετικά θα οδηγηθούν στην άρνηση και την απαισιοδοξία.»

Τι θες, τι μπορείς, τι κάνεις…

«Έκανα λάθη στους μαθητές και στα παιδιά μου. Υπήρξαν κακές στιγμές που θύμωνα και φώναζα, αλλά τα παιδιά σε αποδέχονται εάν είσαι αληθινός. Λάθη απο υπερβολικό ενθουσιασμό, αλλά με καλή πρόθεση. Δεν προσπάθησα να εξαπατήσω κανέναν. Έχω φανατικούς φίλους και μερικούς ανθρώπους που δεν μπόρεσαν να καταλάβουν κι ούτε θα το κάνουν ποτέ.»

Ερασιτεχνικές προσεγγίσεις...  λαθραίες ανακαλύψεις.

«Τα ωραία πράγματα τα ανακαλύπτουμε στην παρανομία. Την εποχή της δικτατορίας, μέσα από τα μελοποιημένα τραγούδια σημαντικών συνθετών δεν γνωρίσαμε την ποίηση του Ρίτσου, του Ελύτη, το μεγάλο πάθος του Λόρκα;»

Και η "παρανομία" να συνεχίζεται, ιδρύοντας θεατρική ομάδα με ηθοποιούς τους μαθητές του.

«Έπαιρνα τα παιδιά για πρόβες στο θέατρο εκτός διδακτικών ωρών. Προσπαθούσα να πείσω τους γονείς να το αποδεχθούν, κι αν τα κατάφερνα.»

Η αντίδραση του τότε διευθυντή του;

«Τι πας να κάνεις; Εμείς είμαστε η τελευταία τρύπα του κλαρίνου.», με επέπληξε ο τότε διευθυντής μου.  «Αν όμως βουλώσει, δεν θα παίζει καθόλου το κλαρίνο.» του είχε απαντήσει.





Ξεκινά η συγγραφή από ανάγκη…

«Κάποια στιγμή δεν με ικανοποιούσαν τα παιδικά έργα, αφού τα περισσότερα ήταν διασκευές έργων για ενήλικες. Εμπνευσμένος από ένα παραδοσιακό παραμύθι, έγραψα το πρώτο μου βιβλίο: "Ένα γλυκό ψωμί".» 

Η αναζήτηση έχει ξεκινήσει από τα εφηβικά του χρόνια. Τα συμπεράσματα στα χρόνια της ωριμότητας;

«Δεν υφίσταται αντιπαλότητα θρησκείας με επιστήμη. Αποτελούν δυο διαφορετικές προσεγγίσεις του ίδιου αντικειμένου. Πάντα ο άνθρωπος στρεφόταν στην επικοινωνία με το περιβάλλον, το σύμπαν, την ανώτερη δύναμη, τη θετική ενέργεια.» 

Αυτή τη σύγκριση προσπάθησε να κάνει σε όλη του τη ζωή ο Γιώργος Αντωνάκης. Αυτήν ήθελε να μεταδώσει στα παιδιά μέσα από τα βιβλία του…

«Ήθελα να τους πω, πως η θρησκεία έχει θησαυρούς αγάπης. Εμπεριέχει το μεταφυσικό που έχουν κι εκείνα. Προσέγγισα το θέμα σαν παιχνίδι, χωρίς τα εκκλησιαστικά κλισέ, τη γλώσσα, τους κανόνες, την ηθικολογία.» 

Δεν αγνοεί τις παιδικές ζωγραφιές: «Το παιδί δεν ζωγραφίζει ρεαλιστικά, με αυτή την έννοια η βυζαντινή  τέχνη μοιάζει με την παιδική ζωγραφική.» 

Μόλις συνταξιοδοτήθηκε, έφυγε για τη Φοινίκη Μεσσηνίας. Ωρίμαζε χρόνια η απόδραση μέσα του. Ήταν ο τόπος που ήθελε να ζήσει αρμονικά με τη φύση. Συνάντησε εκεί ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα για την ποίηση, τη ζωγραφική. Μεταμόρφωσε ένα παλιό πέτρινο σπίτι σε δανειστική βιβλιοθήκη. Οι αντιδράσεις πάμπολλες: «Τι πάει να κάνει, ποιος τον έβαλε, από ποιο πολιτικό κόμμα προέρχεται...» 

Εκείνος πιστεύει πως στον τόπο που ζούμε πρέπει να δημιουργούμε...

«Διοργανώνουμε ποιητικές βραδιές στο ταβερνάκι ενός φίλου και πολλές φορές πηγαίνουμε για ορειβασία.» 


Έχει ξεκινήσει τη μετατροπή ενός παλιού πέτρινου σπιτιού σε χώρο εναλλακτικού τουρισμού. «Ένας τόπος έμπνευσης για καλλιτέχνες, δημιουργούς.» Δεν γνωρίζει ακόμη πως θα εξελιχτεί η ιδέα, ενώ βρίσκεται στην αρχή του παιδικού, αστυνομικού μυθιστορήματος, "Στον Μυστρά με Πανσέληνο". Συνεχίζει να ασχολείται με τη φύση.


Επιμένει να κινείται με βάση την αγάπη, κι ας η λέξη έχει φθαρεί. Δηλώνει πως τον κυνηγά το ανικανοποίητο και το υπερβολικό.

«Όταν υπάρχει καλή διάθεση, αγάπη για αυτό που κάνεις, δεν χάνεσαι εύκολα. "Αγάπη λάμπει μέσα μου και χάρος δεν με αγγίζει" έλεγε ο Πρεβελάκης στον Ερωτόκριτο. Μα, η  έννοια της αγάπης έχει ευτελιστεί σήμερα... Υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από την αγάπη που εξελίσσετε σε ερωτική σχέση κι όχι ικανοποίηση μιας στιγμής; Να νιώθεις τον άλλον κοντά σου, να σου ανοίγει δρόμους, να σου ξυπνά το μεταφυσικό σου εαυτό, να νιώθεις πως επικοινωνείς με το σύμπαν;» 

«Δεν έκανα και τίποτα. Θα μπορούσα να έχω κάνει περισσότερα. Δεν μπορώ να οργανώσω τον χρόνο μου, παθιάζομαι, και κάποια στιγμή κουράζομαι. Δεν κινούμαι στους ρυθμούς των περισσοτέρων ανθρώπων που ασχολούνται με κάτι συγκεκριμένο σε όλη τους τη ζωή.  Η ρήση:"Ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς" κρύβει αλήθεια.»

Κι η θέα από το μπαλκόνι του να επιβεβαιώνει, πως, να ζεις όπως αγαπάς, είναι μια άλλη αλήθεια.