Το Free Thinking Zone είναι ένα πρωτότυπο βιβλιοπωλείο-καφέ, με ιδιαίτερο στιλ και θετική ενέργεια, ένα χρόνο τώρα, στην αθηναϊκή ζωή, ως concept για τη σύγχρονη σκέψη και τέχνη. Καθισμένοι, απολαμβάνοντας τον καφέ, σε συνδυασμό με τη μυρωδιά του βιβλίου, σε ένα από τα λευκά τραπεζάκια, ακούγοντας χαμηλόφωνα jazz, συζητώ με την Αρετή Γεωργιλή, για το όμορφο βιβλιοπωλείο της. 

Η ιδέα ήταν καρπός 20 ετών, αλλά μόλις 8 μήνες πριν το ανοίξει, κατέληξε στο concept. Ήθελε κάτι που να «μιλά» στην καρδιά του προβλήματος της εποχής μας: «Του ελλείμματος κατανόησης και συνεννόησης». Πως καταφέρνει να «μιλά»; Με τα βιβλία και τις συζητήσεις που διοργανώνονται σε τακτική βάση, για την αναζήτηση νέων δρόμων, όπως περιγράφει η ίδια. 

-Στο site του μαγαζιού αναφέρετε ότι η ανησυχία και η συνεννόηση είναι τα ζητούμενα σας για φέτος. Έχετε καταλήξει κάπου μέχρι στιγμής; 

«Δεν είναι σκοπός μου να καταλήξω κάπου, διαφορετικά θα πρέπει να κλείσω το μαγαζί. Η συνεννόηση είναι μια διαρκής προσπάθεια. Νωρίτερα, με άκουσες να μιλώ στο τηλέφωνο. Προσπαθούσα να συνεννοηθώ με κάποιους ανθρώπους στα πλαίσια μιας εκδήλωσης που κάνω την άλλη εβδομάδα που έχουν κληθεί είκοσι άνθρωποι. Οι δέκα που δε συμπαθούν τους άλλους δέκα προσπαθούν να με πείσουν πως δε θα έρθουν, εκβιάζοντας με, αν καλέσω τους άλλους δέκα οι οποίοι είναι σοβαρότατοι και πολύ έξυπνοι άνθρωποι και οι μεν και οι δε. Είναι δείγμα μη πολιτισμού και ασυνεννοησίας αυτό για μένα. Ο,τι και να έχει ο απέναντί μας, όποιος και να ναι, ο μόνος τρόπος να καταφέρουμε να του "αλλάξουμε μυαλά" είναι να συζητήσουμε μαζί του. Εξαιρώ σ’ αυτή τη ρήση περιπτώσεις κοινού ποινικού κώδικα, που σε αυτά λαμβάνει η δικαιοσύνη το ρόλο της. Εγώ δεν έχω να κάνω. Είμαι απλά o facilitator μιας ωραίας συζήτησης μεταξύ δύο διαφορετικών απόψεων, όσο αποκρουστικές και αν είναι οι απόψεις αυτές σ’ εμάς». 

-Πως διαφοροποιείται το βιβλιοπωλείο σας από τα συμβατικά; 

«Δεν είμαστε ένα βιβλιοπωλείο στο οποίο η συναλλαγή περιορίζεται στο ράφι, δηλαδή διαλέγω το βιβλίο, το πληρώνω και φεύγω. Η συναλλαγή με το βιβλίο διευρύνεται σ’ αυτό το οποίο είναι το βιβλίο, δηλαδή στο περιεχόμενό του. Οπότε εμείς βγάζουμε το περιεχόμενο από το βιβλίο, το κάνουμε θέμα και με βάση το θέμα αυτό προτείνουμε τα βιβλία τα οποία ουσιαστικά μπορούν να απαντήσουν καλύτερα στο συγκεκριμένο θέμα, που έχει επιλεγεί». 

-Επομένως, πως αντιμετωπίζεται τα βιβλία; 

«Ως είδος πολυτελείας. Γι' αυτό και όλα εδώ μέσα είναι είδος πολυτελείας. Είναι συμβολική η χρήση ενός ακριβού καναπέ, ενός ακριβού χαλιού, μιας ακριβής τσάντας. Ουσιαστικά, είμαστε το μοναδικό βιβλιοπωλείο, το οποίο η τσάντα που βάζουμε το βιβλίο είναι εφάμιλλη ενός μαγαζιού μιας ακριβής και επώνυμης μάρκας ρούχων. Όταν είχε έρθει μια εκδότρια εδώ, μεγάλη σε ηλικία και πολύ καλή, μου είχε πει ότι τέτοια σακούλα ούτε στο Παρίσι δε δίνουν στα βιβλιοπωλεία και της απάντησα ότι είναι η ιδέα του βιβλιοπωλείου αυτού να αντιμετωπίζει τα βιβλία ως είδος πολυτελείας». 

-Πώς πήρατε την απόφαση να ανοίξετε ένα τέτοιο μαγαζί σε μια τέτοια περίοδο, κρίσης; 

«Έλα ντε! (γέλια) Δεν την ξέρω αυτή την απάντηση. Πιστεύω αυτό το τετριμμένο... ότι η κρίση είναι μια ευκαιρία. Είναι στον από κει χώρο του βιβλιοπωλείου, που είναι ο χώρος σύγχρονης σκέψης, που έχουμε τεράστιο έλλειμμα και πιστεύω πως είναι κατάλληλη ευκαιρία γιατί ο κόσμος τώρα αρχίζει και ψάχνει πράγματα μέσα του, ψάχνει να τα βρει με τον εαυτό του, με την οικογένειά του, την κοινωνία, τους πολιτικούς μας. Ψάχνει να τα βρει γενικά. Συνεπώς, για να ψάξεις να τα βρεις, σημαίνει ότι πρέπει να διαβάσεις λίγο περισσότερο, πρέπει να αναζητήσεις, ίσως, κάποια πράγματα που δεν έχεις συνηθίσει ν’ ακούς και να βλέπεις. Να κάνεις κάτι διαφορετικό. Οπότε είναι ευκαιρία να διαβάσουμε κι ένα βιβλίο το οποίο δεν μας είχε περάσει από το μυαλό να διαβάσουμε». 

-Ποιο το ηλικιακό φάσμα πελατών και επισκεπτών; 

«Στην αρχή ήταν 35-45. Τώρα είναι 25-38. Έχω χαρεί πάρα πολύ που έχει μειωθεί το όριο ηλικίας, σ’ αυτή τη γενιά δηλαδή. Για παράδειγμα την άλλη εβδομάδα κάνουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με καλεσμένους τον πρώην πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και στο πάνελ έχουμε καλέσει μόνον ανθρώπους μέχρι 35 ετών, είτε εκπροσωπούν κάποιο πολιτικό, είτε κάποιο κόμμα, είτε κάποιο ΜΜΕ, είτε κάποιο blog, είτε κάποιον άλλο νεανικό φορέα (πχ startups)». 

-Πως αντιδρά ο κόσμος με το... «οίκος ανοχής»; 

«Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι: εκείνοι που μπαίνουν κι εκείνοι που στέκονται απ’ έξω. Όσοι στέκονται απ’ έξω εντυπωσιάζονται περισσότερο με το "οίκος ανοχής" και απλώς το διακωμωδούν και υπάρχουν και αυτοί που ιντριγκάρονται με αυτό και μπαίνουν να δουν τι είναι αυτό το βιβλιοπωλείο. Αυτοί που μπαίνουν, μένουν κιόλας... είναι δηλαδή οι πιστοί πελάτες, όπως εσύ (γέλια)». 

-Βλέπετε να έχει αλλάξει ο τρόπος αντιμετώπισης του βιβλίου; 

«Όχι, απλά διαβάζουμε λίγο περισσότερο. Λίγο. Απλά υπάρχει και η αντίστροφη άποψη, ότι εξαιτίας των ηλεκτρονικών μέσων, τα βιβλία μένουν στην άκρη και πλέον χρησιμοποιούνται τα ηλεκτρονικά βιβλία (ibooks, e-books). Είμαστε πολύ μακριά ακόμα. Αυτή τη στιγμή, το ποσοστό στις ΗΠΑ είναι γύρω στο 20%. Στην Ελλάδα στα δέκα βιβλία, το μισό είναι ηλεκτρονικό. Έχουμε δρόμο». 

-Πρόσφατα κάνατε το πρώτο βήμα σας και στην έκδοση. Τι απήχηση έχει η «Ζαζά»; 

«Είμαστε πολύ χαρούμενοι. Νούμερα δε κρύβω, τυπώσαμε αρχικά 1000 αντίτυπα, τέλη Νοεμβρίου το παρουσιάσαμε και μέσα σε ένα δίμηνο πρέπει να τέλειωσε η πρώτη έκδοση, το οποίο το θεωρώ πολύ καλό, με δεδομένο ότι το διανομέα-διακινητή τον πήραμε πριν ένα μήνα και το διακινήσαμε μόνο σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία της δικής μας αρεσκείας». 

-Νικά τελικά ο τολμών; 

«Ε, βέβαια! Πάντα νικά ο τολμών. Ακόμα και αν πεθάνει νικά, μετά θάνατον». 

-Είστε ευχαριστημένη δηλαδή; 

«Ναι. Είμαι ευχαριστημένη που το έκανα, είμαι ευχαριστημένη από τα πράγματα που γίνονται εδώ και που είναι ένα μαγαζί δυναμικό και εύπλαστο. Δε μ' αρέσει να είναι στερεότυπο. Μ’ αρέσει να κάνω πράγματα διαφορετικά, με διαφορετικούς ανθρώπους και διαφορετικές ομάδες. Να γίνονται πράγματα εδώ, από γάμους, όχι να κάνω γάμους εδώ, αλλά έχουν γνωριστεί άνθρωποι στον ένα χρόνο λειτουργίας του βιβλιοπωλείου που τώρα παντρεύονται. Από τέτοιους γάμους, μέχρι και γάμοι επαγγελματικοί, επιχειρηματικοί, λογοτεχνικοί, πολιτικοί, ίσως. Χτες, ας πούμε, είχαμε μια συζήτηση με θέμα "Kατανοώντας τις οικονομικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ", με έναν εκπρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ, έναν Φιλελεύθερο κι έναν πρώην αριστερό που έγινε Φιλελεύθερος». 

-Επομένως βλέπετε πολλά. Γίνονται όλα σε ήρεμο κλίμα; 

 «Ε, μια δυο φορές έχουν ανέβει οι τόνοι, αλλά γενικά ήρεμα. Ωραίες κουβέντες και με επιχειρηματολογία. Πολύ ωραίο κλίμα». 

-Κάποια πρωτότυπη κατηγορία βιβλίων που εμπορεύεστε και κάποια που έχετε αποκλείσει; 

«Τώρα ξεκινήσαμε να φέρνουμε και κόμιξ, σε συνεργασία με την comicdom, πιστεύοντας ότι θα μικρύνει και το όριο ηλικίας (των πελατών), καθώς κόμικ διαβάζει, κυρίως, ο κάτω των 25. Επειδή είναι μικρό μαγαζί και γενικά δεν είναι μαγαζί αποκλεισμών, αλλά κάπως πρέπει, επειδή δεν μπορείς -για παράδειγμα- αν σου έρθουν 1000 άνθρωποι, δε θα χωρέσουν και αναγκαστικά θα πρέπει να αποκλείσεις τους 900 γιατί οι 100 χωράνε μόνο. Άρα επειδή υπάρχει αυτός ο φυσικός κανόνας, αναγκαστικά θα πρέπει να αποκλείσω κι εγώ κάποια βιβλία. Επιλέγω λοιπόν βιβλία στο μαγαζί, τα οποία δεν είναι παραδοσιακά ευπώλητα. Τα best seller εμένα δε τραβάνε. Π.χ, εδώ μπορεί να πουλήσει ο Καστοριάδης πολύ και να μη πουλήσει ένα άλλο βιβλίο, το οποίο σε έναν εκδότη μπορεί να έχει πουλήσει 1000000 αντίτυπα. Οπότε έχω αποκλείσει αυτά τα βιβλία, τα best selling, και να σου πω την αλήθεια δεν τα έχει ζητήσει και ο κόσμος». 

-Είναι ίσως και το ηλικιακό φάσμα (25-38) που δε ζητά τα best selling. 

«Όχι δεν είναι απαραίτητο. Και πολύ μεγάλοι και πολύ μικροί. Είναι αυτά τα οποία, εγώ λέω, δεν έχουν λογοτεχνική αξία ή δοκιμιακή αξία επίσης. Υπάρχουν δοκίμια τα οποία πρέπει να διαλέξω αυτά στα οποία πιστεύω, για να μπορέσω να τα πουλήσω κιόλας, όπως και άμα δεν τα πιστεύω, δε θα μπορώ να τα πουλήσω, αναγκαστικά. Κι εγώ δεν είμαι άνθρωπος που θα βάλω στο ράφι κάτι και θα πω: ε, εντάξει δεν είναι ωραίο μωρέ, μην το παίρνεις. Ό,τι είναι εδώ είναι ωραίο, για μένα, και ο,τι δεν είναι ή μου τελείωσε ή δεν είναι ωραίο». 

-Το μαγαζί το έχετε μόνη ή με συνέταιρο; Μελλοντικά σχέδια; 

«Εδώ το έχω μόνη, αλλά στη Θεσσαλονίκη που ανοίγουμε, με συνέταιρο». 

-Θα κάνετε «παράρτημα» στη Θεσσαλονίκη; 

«Όχι παράρτημα, άλλο μαγαζί. Free thinking zone θα είναι. Δε θα έχει το ίδιο concept. Το μαγαζί της Θεσσαλονίκης θα έχει πιο βαλκανικό χαρακτήρα. Θέλουμε να το κάνουμε ένα κέντρο βαλκανικού πολιτισμού. Ό,τι κάνουμε εδώ, είναι στην ελληνική κλίμακα που είναι η αφρόκρεμα της ελληνικής κοινωνίας από λογοτεχνία, πολιτική κλπ., που έρχονται όλοι και παρουσιάζουν π.χ από το Μαρωνίτη μέχρι τον Μητσοτάκη. Είναι μεγάλη μου τιμή, όπως καταλαβαίνεις, ένας πρώην πρωθυπουργός που θα μπορούσε να γεμίσει από κόσμο το Σπόρτιγκ και το Ολυμπιακό Στάδιο, να κάνει μια συγκέντρωση και να έρχεται σε ένα μαγαζί που χωράει μόλις 100 ανθρώπους. Με το ίδιο το σκεπτικό, λοιπόν, η Θεσσαλονίκη θα πρέπει να είναι η αφρόκρεμα της λογοτεχνικής, κοινωνικής, πολιτικής Βαλκανικής Θεσσαλονίκης. Σερβία, Βουλγαρία, Κόσσοβο, Ρουμανία, Τουρκία, γιατί όχι;» 

-Ανθρωπισμός λοιπόν;! 

«Μα ναι. Είμαστε γείτονες, δηλαδή δε γίνεται να τα έχεις "κακά" με το γείτονά σου, σε όλα τα επίπεδα. Και επειδή είμαστε και συνδεδεμένοι πολιτισμοί, έχουν επηρεαστεί από το δικό μας πολιτισμό και έχουμε επηρεαστεί από τους δικούς τους. Οπότε δε μπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει να έχουμε σύνορα. Τουλάχιστον στον πολιτισμό, γιατί να έχουμε σύνορα; Να μεταφραστούν Έλληνες συγγραφείς εκεί, να μεταφραστούν οι βαλκανικοί συγγραφείς εδώ. Οι Τούρκοι μεταφράζονται. Οι Έλληνες συγγραφείς δε μεταφράζονται. Δεν καταλαβαίνω το γιατί. Όταν είπε για παράδειγμα ο Μπουτάρης ν' ανοίξει το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ και να βάλει μια ταμπέλα: "Εδώ γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ", έπεσαν να τον φάνε όλοι ότι θα κάνει μνημόσυνο στον Κεμάλ Ατατούρκ. Μα είναι ιστορικό μνημείο, το ότι γεννήθηκε εκεί! Δηλαδή τι πειράζει να υπάρχει και μια πλακέτα: "Εδώ γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ"; Δεν είπαμε ότι ασπαζόμαστε την ιστορία του, αλλά είναι ιστορικό δεδομένο... δε μπορείς να το κρύβεις. Με την ίδια λογική θα έπρεπε και αυτοί να γκρεμίσουν την Αγία Σοφία ή τέλος πάντων να μην τη δείχνουν. Τη δείχνουν όμως! Και δεν κρύβουν ότι είναι η Αγία Σοφία που την έχτισε ο Ιουστινιανός κλπ. Συνεπώς, ανθρωπισμός». 



*Free thinking zone - Σκουφά 64 και Γριβαίων, Αθήνα