Γράφει η Γεωργία Λινάρδου

Πριν αρκετά χρόνια, όταν στην Ελλάδα ήταν talk of the town το θέμα των χαρισματικών παιδιών, μια καθηγήτρια Πανεπιστημίου μου εξηγούσε πόσο σημαντική θεωρεί την επιστημονική αναγνώριση αυτών των παιδιών. Σημαντική γιατί; Για την ψυχολογική ισορροπία του παιδιού, αλλά και για την εξέλιξη του. Η Χαρισματικότητα σε ένα παιδί δεν συμβαδίζει απαραίτητα με μία άριστη επίδοση στο σχολείο. Εμείς εδώ στην Ελλάδα έχουμε καταφέρει να ταυτίσουμε έννοιες ορισμένες φορές ασύμβατες…

Τι σημαίνει χαρισματικό παιδί και πως μπορούμε να το διακρίνουμε;

«Η χαρισματικότητα είναι η έννοια που περιγράφει υπερυψηλές νοητικές ικανότητες που εκτείνονται σε μια πληθώρα γνωστικών και επιστημονικών πεδίων και τα χαρισματικά παιδιά ξεχωρίζουν από το γεγονός ότι μπορούν να διακριθούν σε ότι καταπιάνονται. Ένα χαρισματικό παιδί μπορεί να αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις που αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικά από ότι κάποιο άλλο στη θέση του. Διαχειρίζεται εντελώς διαφορετικά τα ερεθίσματα που προσλαμβάνει. Έχει έναν τελείως αντισυμβατικό αλλά ταυτόχρονα πολύ αποδοτικό τρόπο σκέψης και αύτη η διαφορετική οπτική γωνία είναι αυτό το οποίο ουσιαστικά το διαφοροποιεί. Τα νοητικά μονοπάτια που ακολουθεί είναι έξω από την κοινή λογική και αυτό τον βοηθάει να βλέπει λύσεις και σενάρια που παραμένουν αθέατα από έναν μέσο νου, να βλέπει πίσω από αυτό που του παρουσιάζεται, να βλέπει τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση. Για αυτό το λόγο αναγνωρίζεται ευκολότερα και ως ηγέτης μέσα σε μια ομάδα και δυσαρεστείται όταν του βάζουν κανόνες στον τρόπο σκέψης ή του επιβάλλουν στεγανά που δεν τον αφήνουν να εκφραστεί. Η έμφυτη τάση και η προσπάθεια που καταβάλει για να υπερκεράσει τους κανόνες αυτούς και να φθάσει στην ουσία των πραγμάτων τον καθιστά πολύ αποδοτικό στην ενασχόληση του με τις επιστήμες ή τις τέχνες. Το χαρισματικό παιδί έχει δημιουργικό τρόπο σκέψης και συναισθηματική σταθερότητα που προκύπτουν από τα υψηλά επίπεδα ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας του, ενώ τέλος δεν επιδέχεται ετεροπροσδιορισμού από εξωτερικούς παράγοντες, αλλά αυτοπροσδιορίζεται. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μη χρειάζεται παρακίνηση για να ακολουθήσει τη φυσική του ροπή, να μην έχει την ανάγκη να ενταχθεί σε ομάδες αλλά να τις προσδιορίζει ή να λειτουργεί ανεξάρτητα. Μερικές ενδείξεις οι οποίες μπορούν να μας υποψιάσουν για την αυξημένη νοητική λειτουργία ενός παιδιού είναι το εκτενές λεξιλόγιο, το γεγονός ότι μαθαίνει με μεγάλη ταχύτητα, έχει μεγάλη περιέργεια και ρωτάει συχνά ερωτήσεις, έχει καλή αίσθηση του χιούμορ, είναι παρατηρητικό και έχει αστείρευτη ενέργεια».

Εάν είχατε μπροστά σας μερικά πολύ μικρά παιδιά, για παράδειγμα νηπιαγωγείου, με ποιο τρόπο θα καταλαβαίνατε την ευφυΐα τους;

«Νομίζω ότι θα μπορούσα να εκτιμήσω σε ένα βαθμό την ευφυΐα τους από τον τρόπο που θα με επεξεργαζόντουσαν ή θα με προσεγγίζανε. Η παρουσία μου ανάμεσα σε παιδιά νηπιαγωγείου θα αποτελούσε πιθανότατα έναν αστάθμητο παράγοντα για αυτά. Ανάλογα με τη διάθεση εξερεύνησης και την περιέργεια που θα επιδεικνύανε, δε θα ήταν δύσκολο να εκτιμηθεί αν κάποιο παιδί έχει αυξημένες δυνατότητες. Ακόμα και το πλήθος των παραμέτρων που λαμβάνουν υπ’ όψιν στην έκφραση τους αλλά και το λεξιλόγιο τους, είναι σημαντικές ενδείξεις για το δυναμικό των παιδιών». 

Η MENSA ξεκινά μία σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την Χαρισματικότητα στην Ελλάδα. Το πρώτο πρόγραμμα είναι ένας εξάμηνος κύκλος επιμορφωτικών σεμιναρίων για εκπαιδευτικούς και το δεύτερο είναι master classes, στο πλαίσιο του MENSA Junior Academy για παιδιά δημοτικού. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα γίνει επάνω σε τεχνικές προσαρμοσμένης εκπαίδευσης, οι οποίες μπορούν να εξασφαλίσουν εξατομικευμένη ποιότητα εκπαίδευσης, εμπλουτισμένη με τα πλεονεκτήματα της συλλογικής διαπαιδαγώγησης στα πλαίσια ανομοιογενών τάξεων, πολλαπλών ταχυτήτων, σαν αυτές που εκ των πραγμάτων συναντάμε στην Ελλάδα. Ενώ από την άλλη, τα master classes θα προσπαθήσουν να περάσουν στα παιδιά μια διαφορετική στάση απέναντι στη γνώση. Θα ξεφεύγουν από τη στείρα εκμάθηση και την αναπαραγωγή και θα αναδεικνύουν μια συνδυαστική προσέγγιση διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων έτσι ώστε να ανακαλύψουν τα παιδιά πως επικοινωνούν τα πεδία αυτά μεταξύ τους, ποιος ο λόγος της εκμάθησης τους, αλλά και η πρακτική τους αξία.

Γίνονται τα σεμινάρια της Mensa σε δημόσια σχολεία; Αν ναι, τι στήριξη υπάρχει από την πολιτεία. Αν όχι γιατί;

«Είναι κρίμα, όταν στην γείτονα Τουρκία υπάρχουν 64 προγράμματα που στηρίζουν τη Χαρισματικότητα, στην Ελλάδα να μην έχουμε κανένα. Η Ελλάδα, δυστυχώς, έχει χάσει την πρωτοπορία της, έχει σταματήσει να προτείνει και έχει περιοριστεί να ακολουθεί. Έχει εγκλωβιστεί μέσα στο ταμπού που κουβεντιάζαμε νωρίτερα και, προσπαθώντας να τα συνδυάσει όλα, παλινδρομεί μπρος πίσω. Παράδειγμα αυτής της διστακτικότητας είναι ο συνδυασμός των πρότυπων και πειραματικών σχολείων, όπως και η εξίσωση της Χαρισματικότητας με την αριστεία. Πραγματικά το ζητούμενο είναι να αποσυνδέσουμε τη Χαρισματικότητα από την αριστεία και να την ανάγουμε στο επίπεδο των αναγκών που εγείρονται από αυτή, έτσι ώστε να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από τον πλασματικό ρατσιστικό διαχωρισμό και να περάσουμε στην πραγματική αξιοποίηση της. Έτσι μόνο θα δοθούν σε όλα τα παιδιά ίσες ευκαιρίες, να αναπτύξουν στο ακέραιο της δυνατότητες τους και να βρουν μία πληρότητα. Μόνο έτσι μπορεί η κοινωνία να περιμένει τη μέγιστη ανταποδοτικότητα από τον καθένα μας ξεχωριστά. Ας προσπαθήσουμε όλοι λοιπόν να ανθίσουμε για να γίνει και η κοινωνία μας ένας κήπος. Οι δράσεις αυτές, της ελληνικής MENSA, στεγάζονται στη σχολή Μωραΐτη λόγω των υποδομών του σχολείου, οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος των προγραμμάτων, αλλά κυρίως λόγω της διάθεσης και της ευαισθησίας που έχει επιδείξει επάνω σε θέματα εκπαίδευσης. Φανταστείτε μόνο την απάντηση του ελληνικού δημοσίου στην πρόταση να επιφορτιστεί για 6 μήνες με το κόστος θέρμανσης, καθαρισμού και επίβλεψης μιας αίθουσας για 6 ώρες τη βδομάδα. Φανταστείτε τώρα, τη γραφειοκρατία και την κωλυσιεργία για να παρθεί η απάντηση αυτή. Είμαστε ευτυχείς που βρέθηκαν νέοι άνθρωποι, με ανοιχτά μυαλά, στη Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς και μας έδωσαν την αιγίδα τους αλλά εκεί περιορίζεται η συμβολή του Υπουργείου Παιδείας. Είμαστε ευτυχείς επίσης, που έχουμε το Europalso να μας στηρίζει στη διοργάνωση, αλλά έχουμε και την αιγίδα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών».

Στη πράξη τι σημαίνει Mensa;

«Η ελληνική MENSA αποτελεί μία κοινότητα ανθρώπων με κοινό χαρακτηριστικό την υψηλή αντιληπτική ικανότητα, η οποία τους κατατάσσει στο ανώτερο 2% του πληθυσμού, και στόχος της κοινότητας αυτής είναι να προσφέρει το ιδιαίτερο αυτό χαρακτηριστικό της πίσω στην κοινωνία πολλαπλάσιο. Η MENSA είναι ένα σημείο εστίασης το οποίο είναι πιο κοντά σε ανθρώπους που αποκλίνουν από το στατιστικό μέσο όρο, ένας νοητικός ελκυστής, ο οποίος αφήνει χώρο στα πλαίσια του για ελεύθερη έκφραση, συναναστροφή και ανάπτυξη των ικανοτήτων των μελών του με σκοπό την προσωπική τους ολοκλήρωση. Παράλληλα, είναι πολύ σημαντική η αλληλεπίδραση του οργανισμού με την κοινωνία έτσι ώστε να προσθέσει αξία, να διαμορφώσει και να δημιουργήσει. Αυτός είναι ο στόχος μας και από αυτό κρίνουμε την επιτυχία μας. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό που μας διαφοροποιεί έμπρακτα από μία ελιτίστικη οργάνωση η οποία αποζητά μονάχα την επιβεβαίωση»